Απόσπασμα από την Προκήρυξη της Κυβερνήσεως της Αυτονόμου Ηπείρου

«Ηπειρώται!

Η εν Αργυροκάστρω συνελθούσα Συντακτική Συνέλευσις των αντιπροσώπων, ους ομόφωνος ανέδειξεν η γνώμη του Λαού, ανεκήρυξε την ίδρυσιν της «Αυτονόμου Πολιτείας της Βορείου Ηπείρου» αποτελεσθησομένης εκ των επαρχιών, τας οποίας εξαναγκάζεται όπως εγκαταλείπει ο Ελληνικός Στρατός.

Κατά τας αποφάσεις της Συντακτικής Συνελεύσεως, το οριστικόν Πολίτευμα της ιδρυθείσης Αυτονόμου Πολιτείας θέλει συντάξει νέα Συντακτική Συνέλευσις, συγκληθησομένη άμα ως αι περιστάσεις επιτρέψωσι. Προσωρινώς δε πάσας τας εν τη Αυτονόμω Πολιτεία εξουσίας θέλει διαχειρισθή Προσωρινή Κυβέρνησις, εντεταλμένη όπως κυβερνήση και διοικήση την χώραν υπό τας αρχάς της ισοπολιτείας και δικαιοσύνης, της ελευθερίας της συνειδήσεως και της προστασίας της ζωής, τιμής και περιουσίας των πολιτών ανεξαρτήτως θρησκεύματος.

Ηπειρώται!

Η εν Αργυροκάστρω συνελθούσα Συντακτική Συνέλευσις εις τας αποφάσεις ταύτας προέβη αναγνωρίσασα ότι η Πατρίς ημών κινδυνεύει, καταδικασθείσα υπό των Ισχυρών. Μία κατόπιν της άλλης απωλέσθησαν αι ελπίδες ημών. Μας αποσπώσιν από τα αγκάλας της μητρός μας Ελλάδος. Μας αρνούνται την ανεξαρτησίαν. Μας αρνούνται την αυτοδιοίκησιν εν τω Κράτει τω Αλβανικώ. Μας αρνούνται και αυτάς ακόμη τας εγγυήσεις αίτινες ηδύναντο να περιφρουρήσωσι λυσιτελώς την ζωήν, την θρησκείαν, την περιουσίαν, την ύπαρξιν μας την εθνικήν. Μας φέρουσιν εις τελείαν απόγνωσιν. Ούτε η παρουσία ξένων τινών αξιωματικών επί κεφαλής ατάκτων στιφών, ούτε αι πομπώδεις επαγγελίαι, ούτε αι αγαθαί προθέσεις του Ηγεμόνος, ούτε η προσωρινή παραμονή του Ελληνικού Στρατού εξασφαλίζει την Ήπειρον. Το πάτριον ημών έδαφος κείται σήμερον λεία, δυνάμει αδίκου και ακύρου βουλήσεως πάντων των ισχυρών της γης.

Αλλ’ ακλόνητον έμεινε το ημέτερον δίκαιον, το δίκαιον του Ηπειρωτικού λαού, να ρυθμίση τα της ιδίας του τύχης, διοργανούμενως πολιτικώς και ενόπλως, φρουρήση την ανεξαρτησίαν αυτού. Εναντίον του απαραγράπτου τούτου δικαιώματος εκάστου λαού, ανίσχυρος είναι κατά τας αρχάς του θείου και ανθρωπίνου δικαίου, η θέλησις των Μεγάλων Δυνάμεων να δημιουργήση υπέρ της Αλβανίας έγκυρον και σεβαστόν τίτλον κυριαρχίας επί της χώρας ημών και υποχρεώση ημάς. Ουδέν επίσης κέκτηται η Ελλάς δικαίωμα όπως εξακολουθεί κατέχουσα το ημέτερον έδαφος αποκλειστικώς ίνα παραδώσι αυτό εναντίον της ημετέρας βουλήσεως εις ξένον δυνάστην.

Ελευθέρα ήδη παντός δεσμού, μη δυνάμενη δε να συμβιώση, και δη υπό τοιούτους όρους, μετά της Αλβανίας, κηρύσσει η Βόρειος Ήπειρος την ανεξαρτησίαν της και προσκαλεί τους πολίτας της, όπως υποβαλλόμενοι εις πάσαν θυσίαν προασπίσωσι την ακεραιότητα του εδάφους και τας ελευθερίας της κατά πάσης προσβολής.

Εν Αργυροκάστρω τη 15η Φεβρουαρίου 1914

Η προσωρινή Κυβέρνησις
Ο Πρόεδρος Γεώργιος Χρηστάκη Ζωγράφος
Τα μέλη
Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος
Μητροπολίτης Κορυτσάς Γερμανός
Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων»

Στις 16 Φεβρουαρίου 1914 το Δέλβινο και οι Άγιοι Σαράντα ανακηρύσσουν την Αυτονομία τους. Παρά τις διαταγές της Ελληνικής Κυβέρνησης προς τις αρχές για παρεμπόδιση των εκδηλώσεων, η Προσωρινή Κυβέρνηση στο Αργυρόκαστρο αποφάσισε η ανακήρυξη της Αυτονομίας να γίνει επίσημα στις 17 Φεβρουαρίου και μάλιστα να λάβει πανηγυρικό χαρακτήρα για την τόνωση του ηθικού του λαού. Ως τόπος ορίσθηκε κατάλληλος χώρος κοντά στο Αργυρόκαστρο, στις όχθες του ποταμού Δρίνου.

Ο πληθυσμός της πόλεως και της περιοχής Αργυροκάστρου άρχισε να συγκεντρώνεται από τις πρώτες πρωινές ώρες πάνοπλος. Οι αστυνομικές αρχές βρέθηκαν σε αδυναμία να παρέμβουν. Ο Ελληνικός Στρατός που βρισκόταν σε επιφυλακή και σημαντικές δυνάμεις του με πυροβολικό είχαν καταλάβει δεσπόζουσες θέσεις, απέφυγε να επέμβει, για να αποτραπούν τυχόν αιματηρά επεισόδια.

Στις 4 το απόγευμα έφτασε στις όχθες του Δρίνου ο Πρόεδρος και τα μέλη της Προσωρινής Κυβερνήσεως και άρχισε η τελετή του αγιασμού. Την δέηση υπέρ του Προέδρου της Βορείου Ηπείρου Γεωργίου Ζωγράφου κάλυψαν η συμπυρσοκρότηση των όπλων και οι ζητωκραυγές από τους ιερολοχίτες (εθελοντές στρατιώτες που τάχθηκαν υπό τις διαταγές της προσωρινής Κυβέρνησης) και του ενόπλου πλήθους (7.000 ένοπλοι). Ακολούθησε ολιγόλεπτη βαθιά σιγή και έπειτα μέσα σε κατάνυξη και συγκίνηση άρχισε να υψώνεται στον γαλανό ηπειρωτικό ουρανό η Σημαία της Αυτονόμου Ηπείρου. Στο ανέβασμα της στον ιστό, για λίγο, συναπαντήθηκε με την Ελληνική Σημαία που υποστελλόταν.

Στην συγκινητική, αλλά και τόσο παράξενη αυτή στιγμή, ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος προχώρησε λίγα βήματα και στρέφοντας προς την Ελληνική Σημαία που κατέβαινε αργά-αργά, με παλλόμενη από λυγμούς και πάθος φωνή, της απηύθυνε σύντομη και συγκινητική προσλαλιά αποχαιρετισμού από μέρους του Ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου: «Χάριν της υπερτάτης Εθνικής ανάγκης κατεβιβάσθης, ω θείον όνειρον, ημών τε και των πατέρων μας γαλανόλευκη μας, εθνική μας Σημαία. Αλλά αντί Σου δεν ανυψώνομεν ξένην, αλλά την θυγατέραν σου Ηπειρωτικήν, προωρισμένην να κατεσχίση κατά της αλβανικής ημισελήνου».

Στην συνέχεια ο Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως Γεώργιος Χρηστάκη Ζωγράφος εκφώνησε πολιτικό λόγο στον οποίο ανέπτυξε το νόημα της Ανακηρύξεως της Αυτονομίας, όπου ανάμεσα στα άλλα είπε: «Η Ελλάς εξηναγκάσθη να θυσιάσει την Ήπειρον χάριν ανωτέρων συμφερόντων. Ο Ηπειρωτικός όμως λαός δεν δύναται να υποκύψει εις τον ζυγόν βαρβάρου λαού, αι δε εγγυήσεις ας υπόσχονται, δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν. Το προ πεντακοσίων ετών όνειρον εκπληρούται σήμερον, εν τη αποφάσει των Ηπειρωτών όπως αποθάνουν υπέρ της Ελευθερίας των».

Μετά το τέλος της τελετής η προσωρινή Κυβέρνηση επικεφαλής του λαού κατευθύνθηκε προς το Αργυρόκαστρο. Στην πλατεία του Διοικητηρίου μίλησε προς τα συγκεντρωμένα πλήθη ο Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων και ο γεμάτος ενθουσιασμός λόγος του «ηλέκτρισε» τους πάντες. Οι ελληνικές αρχές απέφυγαν να υποβάλλουν τον Στρατό στην σκληρή δοκιμασία να εμποδίσει τους επαναστάτες και στον εξώστη του Διοικητηρίου υψώθηκε η Σημαία της Αυτόνομης Πολιτείας, ενώ τμήματα του Ιερού Λόχου Αργυροκάστρου απέδιδαν τιμές και οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν συνέχεια.