http://www.asprilexi.com

[xylino spathi]

http://www.asprilexi.com
O Κόσμος των Λέξεων
Ανακαλύψτε έναν ολόκληρο κόσμο γεμάτο χρώματα, ήχους, και λέξεις στην αντίστοιχη ενότητα. Παροιμίες, λέξεις, ιδιόλεκτοι, σωστό και λάθος, τοπωνύμια κ.ά.

[xylino spathi]

Το ουσιαστικό σορός είναι θηλυκού γένους. Πρόκειται για αρχαία λέξη. Σημαίνει το σώμα νεκρού ανθρώπου, το λείψανο, ενώ στην αρχαιότητα η αρχική σημασία της λέξης ήταν «φέρετρο». Παραδείγματα χρήσης: Η σορός του Αρχιεπισκόπου θα εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα. Η σορός του μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου θα διενεργηθεί νεκροψία- νεκροτομή. Δεν χρησιμοποιούνται στη νέα Ελληνική λέξεις της ίδιας οικογένειας με το ουσιαστικό σορός.

Το ουσιαστικό σωρός είναι αρσενικού γένους. Είναι και αυτή αρχαία λέξη. Δηλώνει σύνολο πραγμάτων που βρίσκονται κάπου μαζί, χωρίς να έχουν τακτοποιηθεί, ταξινομηθεί κτλ. Γνωστή είναι η φράση ένα σωρό, με τη σημασία «πάρα πολλά», λ.χ.: Έχω ένα σωρό προβλήματα. Στην ίδια οικογένεια με το σωρός ανήκουν οι λέξεις επισώρευση, συσσώρευση, σωρεία, σωρηδόν. Αρκετά συχνά γράφεται το θηλυκό σορός με ω, εξαιτίας σύγχυσης με το αρσενικό σωρός. Για παράδειγμα, διαβάζουμε: Βρέθηκε η σωρός της άτυχης γυναίκας, ενώ το σωστό θα ήταν Βρέθηκε η σορός της άτυχης γυναίκας.

[xylino spathi]

Η λέξη μοιχός, σπάνιας χρήσης σήμερα (λόγω αποποινικοποίησης της μοιχείας), σημαίνει αυτόν που έχει διαπράξει μοιχεία, δηλ. έχει συνάψει εξωσυζυγική σχέση. Προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και για το θηλυκό γένος αντιστοιχεί ο τύπος μοιχαλίδα, που ανάγεται στους ελληνιστικούς χρόνους.

Η λέξη μυχός, επίσης αρχαία, σημαίνει το εσώτερο μέρος, σημείο, συνήθως ενός κόλπου, και σπανιότερα ενός λιμανιού κτλ. Παραδείγματα: παραθαλάσσιο χωριό, χτισμένο στο μυχό του κόλπου. Ο παράλιος οικισμός αναπτύχθηκε στο μυχό του ομώνυμού του όρμου. Από το ουσιαστικό μυχός παράγεται το επίθετο μύχιος, που σημαίνει «εσωτερικός, εσώτατος» και χρησιμοποιείται σε φράσεις όπως μύχιες σκέψεις, μύχιοι πόθοι κτλ.

Στο ουσιαστικό μυχός βασίζεται και το επίθετο ενδόμυχος, που έχει παρεμφερή σημασία με το μύχιος και απαντάται σε φράσεις όπως ενδόμυχες σκέψεις, ενδόμυχοι φόβοι κτλ.

[xylino spathi]

Το επίθετο σατιρικός γράφεται με ι γιατί συνδέεται ετυμολογικά με τη σάτιρα, λέξη με λατινική προέλευση. Το σατιρικός αποτελεί μεταφορά στα ελληνικά του γαλλικού satirique και σημαίνει «σκωπτικός». Παραδείγματα: σατιρικό θέατρο/περιοδικό/σχόλιο/τραγούδι.

Το επίθετο σατυρικός ορθογραφείται με υ γιατί σχετίζεται με τους Σατύρους, δαιμονικά όντα που, σύμφωνα με τη μυθολογία, από τον 6ο αι. π.Χ. έγιναν συνοδοί του θεού Διονύσου. Τυπικό παράδειγμα χρήσης του επιθέτου αποτελεί η φράση σατυρικό δράμα, το ένα από τα τρία είδη του αρχαίου δράματος. Το σατυρικό δράμα αντιδιαστέλλεται με την τραγωδία και την κωμωδία. Μερικές φορές στο γραπτό λόγο παρατηρούνται ορθογραφικά λάθη, όπως σατυρικό σχόλιο αντί σατιρικό σχόλιο, από επίδραση του Σάτυρος.

[xylino spathi]

Τιμή μου και καμάρι μου που είμαι από τα Γιάννενα και είμαι παγουράς». Τι μας βοηθάει να καταλάβουμε ότι κάποιος είναι Γιαννιώτης; Ένα κλασικό παγουροκέφαλο, δηλαδή πλατύ κρανίο, φαρδύ μέτωπο και πρόσωπο τριγωνικό σαν ανάποδο Δ; Σύμφωνα με τους Χούλσε και Σράιντερ και τον ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό, οι απομονωμένοι ορεινοί πληθυσμοί παρουσιάζουν έντονη βραχυκεφαλία (υπερβραχυκεφαλοποίηση), που δίνει στο πρόσωπο τα παραπάνω χαρακτηριστικά που θυμίζουν παγούρι. Παρ’ όλα αυτά, Παγουράδες αποκαλούνται μόνο οι Γιαννιώτες και όχι και οι υπόλοιποι Ηπειρώτες. Άλλωστε, κυρίως οι Γιαννιώτες είναι αυτοί που αποκαλούν τους γείτονές τους κατοίκους της Άρτας «Νεραντζόκωλους», ενώ οι Πρεβεζάνοι αποκαλούνται «Σαρδελάδες». Επίσης, η εν λόγω προσωνυμία χρησιμοποιείται και για την ποδοσφαιρική ομάδα των Ιωαννίνων, τον Π.Α.Σ. Γιάννινα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, την προσωνυμία έδωσαν οι επισκέπτες της πόλης επειδή οι Γιαννιώτες είχαν στη ζώνη τους δεμένο το παγούρι τους ή επειδή κατέβαιναν στη λίμνη Παμβώτιδα για να πάρουν νερό με τα παγούρια τους.

Ο Άγγελος Τερζάκης αναφέρει ότι στο Αλβανικό Μέτωπο του ’40 κάποιοι, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τον πόλεμο, γέμιζαν με νερό ένα παλιό μεταλλικό παγούρι του στρατού, το βάζανε στη γάμπα τους και...πυροβολούσαν. Έτσι, δημιουργούσαν ένα πολύ ελαφρύ τραύμα που τους έστελνε αναγκαστικά στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο στον Κουραμπά. Οι γιατροί του Νοσοκομείου, που κατάλαβαν το κόλπο, λέγανε μεταξύ τους «άιντε κι άλλος με παγούρι ήρθε, άιντε κι άλλος με παγούρι ήρθε» κι έτσι σιγά σιγά τους βαφτίσανε με το παρατσούκλι «παγουράδες».