Ο Στάλιν των Βαλκανίων

[xylino spathi]

Ο Στάλιν των Βαλκανίων
Εμβέρ Χότζα 1908-1985
ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ
Ο αλβανός δικτάτορας Εμβέρ Χότζα γεννήθηκε στο Αργυρόκαστρο και ήταν γιος μουσουλμάνου εμπόρου υφασμάτων. Φοίτησε στο Γαλλικό Λύκειο της Κορυτσάς και το 1930 εξασφάλισε κρατική υποτροφία για το Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, στη Γαλλία. Από το 1934 ως το 1936 διετέλεσε γραμματέας του Γενικού Αλβανικού Προξενείου στις Βρυξέλλες και παράλληλα σπούδασε νομικά στο εκεί πανεπιστήμιο.
Επιστρέφοντας στην Αλβανία το 1936 άρχισε να εργάζεται στο Γαλλικό Λύκειο της Κορυτσάς ως καθηγητής αλλά απολύθηκε το 1939, μετά την ιταλική εισβολή και την άρνησή του να συμμετάσχει στο νεοϊδρυθέν τότε Φασιστικό Κόμμα της Αλβανίας. Την εποχή εκείνη ο Χότζα ήταν ήδη δραστήριο μέλος της κομμουνιστικής ομάδας της Κορυτσάς, με απόφαση της οποίας πήγε στα Τίρανα όπου άνοιξε καπνοπωλείο για να χρησιμεύσει ως στέγη για παράνομους κομμουνιστικούς πυρήνες και οργανώσεις.

Αντίσταση στους ναζιστές
Μετά την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στη Γιουγκοσλαβία το 1941 γιουγκοσλάβοι κομμουνιστές υπό την καθοδήγηση του ηγέτη τους Ιωσήφ Τίτο συνέβαλαν αποφασιστικά στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Αλβανίας. Ο Εμβέρ Χότζα έγινε ο πρώτος Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος και πολιτικός επίτροπος του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού στον οποίο κυριαρχούσαν οι κομμουνιστές. Με τη βοήθεια του Τίτο - και με βρετανικά όπλα - οργανώθηκε αντάρτικο πρώτα ενάντια στις ιταλικές δυνάμεις και κατόπιν ενάντια στους ναζιστές. Στις 17 Νοεμβρίου του 1944 οι αντάρτες απελευθέρωσαν τα Τίρανα και στις 29 του ίδιου μήνα την τελευταία κατεχόμενη αλβανική πόλη, τη Σκόδρα.

Ο Χότζα, με τις ευλογίες του Τίτο, είχε ήδη εκλεγεί πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Κόμματος και είχε προαχθεί σε Ανώτατο Διοικητή του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού. Λίγο προτού αποχωρήσουν και τα τελευταία γερμανικά στρατεύματα από την Αλβανία το κόμμα είχε ανακοινώσει την ίδρυση προσωρινής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Χότζα.

Το νέο καθεστώς

Τον Νοέμβριο του 1945 η αλβανική κυβέρνηση αναγνωρίστηκε άνευ όρων από την ΕΣΣΔ και αμέσως μετά από τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Το κόμμα από «κομμουνιστικό» μετονομάστηκε Κόμμα Εργασίας της Αλβανίας. Ο Χότζα παρέμεινε πρωθυπουργός ως το 1954, ενώ ως το 1953 ήταν παράλληλα και υπουργός Εξωτερικών. Στην πραγματικότητα όμως, ως γενικός γραμματέας του κόμματος, ο Χότζα είχε ως τον θάνατό του τον απόλυτο έλεγχο κάθε πτυχής του πολιτικοοικονομικού γίγνεσθαι της χώρας.

H νέα κυβέρνηση κληρονόμησε μια Αλβανία που μαστιζόταν από τη φτώχεια, τις επιδημίες που αποδεκάτιζαν τον πληθυσμό, το τεράστιο ποσοστό αναλφαβητισμού και την έλλειψη κοινής γλώσσας. H πρώτη δραστική ενέργεια της κυβέρνησης ήταν η αγροτική μεταρρύθμιση. Τα μεγάλα φεουδαρχικά κτήματα των μπέηδων (μεγαλοτσιφλικάδων) τεμαχίστηκαν και η γη μοιράστηκε στους χωρικούς που ως τότε ζούσαν σε καθεστώς δουλοπαροικίας. Λίγο μετά την αγροτική μεταρρύθμιση η κυβέρνηση προχώρησε σε ταχεία και βίαιη κολεκτιβοποίηση. H τάξη των μπέηδων αφανίστηκε όπως ακριβώς είχε συμβεί και με την τάξη των κουλάκων στη Σοβιετική Ενωση. Μαζί τους κατέρρευσαν οι φεουδαρχικές σχέσεις παραγωγής και ο θεσμός της ατομικής ιδιοκτησίας. Στον βιομηχανικό τομέα, που πριν ήταν σχεδόν ανύπαρκτος, διοχετεύθηκαν τεράστια ποσά επενδύσεων. Συνάμα κρατικοποιήθηκαν όλο το ξένο κεφάλαιο και ο τραπεζικός τομέας. Ηταν η περίοδος όπου το ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε ακόμη και στην πιο απόμακρη γωνιά της αλβανικής υπαίθρου, χτίστηκαν νοσοκομεία και σχολεία και οι επιδημικές ασθένειες και ο αναλφαβητισμός καταπολεμήθηκαν. H συγχώνευση των τοπικών διαλέκτων σε μια εύχρηστη κοινή γλώσσα αποτέλεσε ένα από τα πιο ουσιαστικά βήματα για στοιχειώδη κοινωνική συνοχή.

H Αλβανία τον Νοέμβριο του 1946 διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την Αγγλία και λίγο αργότερα έγινε η μοναδική χώρα της ευρωπαϊκής ηπείρου που απέρριψε το Σχέδιο Μάρσαλ. H τακτική του απομονωτισμού και η στροφή στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού ήταν τα καθοριστικά βήματα της μετάβασης από τη «σοσιαλιστική οικοδόμηση» στο σταλινικό κράτος.

Στροφή προς τη Μόσχα



--------------------------------------------------------------------------------



Ο Εμβέρ Χότζα απευθύνεται σε Λαϊκή Συνέλευση τον Μάρτιο του 1946

--------------------------------------------------------------------------------

Το νέο σύνταγμα της Αλβανίας διακήρυσσε ότι «δημιουργήθηκε ένα κράτος εργατών και αγροτών που μοχθούν» και ότι «όλοι είναι ίσοι ανεξαρτήτως εθνικότητας, φυλής ή θρησκείας». Ωστόσο, παρά τις διακηρύξεις και τις κατ' επίφαση φιλελεύθερες διατυπώσεις του συντάγματος, οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και το ριζοσπαστικό πρόγραμμα συνοδεύτηκαν από απάνθρωπες σταλινικές μεθόδους. Το κόμμα, υπό την ηγεσία του Εμβέρ Χότζα, φυλάκισε, εξόρισε και θανάτωσε χιλιάδες ανθρώπους από διάφορες κατηγορίες του πληθυσμού: γαιοκτήμονες που αντιστάθηκαν στη βίαιη κολεκτιβοποίηση, μουσουλμάνους και χριστιανούς κληρικούς που δεν συμμορφώθηκαν με τις απαγορεύσεις των λατρευτικών συνηθειών τους, τοπικούς φυλάρχους που δεν αναγνώρισαν ποτέ το κόμμα ως νόμιμη κυβέρνηση, αντικαθεστωτικούς πολίτες, ως και διαφωνούντες κομματικούς αξιωματούχους.

Μετά την ολοκληρωτική ρήξη με τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο το 1948 και μετά την καταστολή αντικομμουνιστικής εξέγερσης που είχε υποκινηθεί από τις ΗΠΑ και την Αγγλία το 1950, ο αλβανός δικτάτορας στράφηκε ολοκληρωτικά προς την ΕΣΣΔ και τον ηγέτη της Ιωσήφ Στάλιν. Και ενώ οι φιλοτιτοϊκοί κομμουνιστές εξολοθρεύονταν στο εσωτερικό από την πανίσχυρη κρατική ασφάλεια, τη Sigurimi, ο Χότζα επισκέφθηκε πέντε φορές τη Μόσχα και τον σοβιετικό δικτάτορα από το 1948 ως το 1953. H μορφή του Στάλιν στην αλβανική πραγματικότητα πήρε μυθικές διαστάσεις, με εκδηλώσεις θρησκευτικής ευλάβειας και πλήρη υιοθέτηση των τοποθετήσεών του για «βιομηχανική σοσιαλιστική ανάπτυξη σε εθνικό πλαίσιο» και «συνεχή ταξική πάλη».

Από την ΕΣΣΔ στην Κίνα

Μετά τον θάνατο του Στάλιν ο Χότζα ήρθε σε σύγκρουση με τον διάδοχό του Νικίτα Χρουστσόφ, ο οποίος στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ είχε καταγγείλει τις σταλινικές ακρότητες. Ο Χότζα θεώρησε ότι ο Χρουστσόφ ήταν διαστρεβλωτής του μαρξισμού-λενινισμού αλλά και επικίνδυνος για την τύχη της «κληρονομιάς της Οκτωβριανής Επανάστασης». Στο συνέδριο, όπου πήραν μέρος 81 αντιπροσωπείες κομμουνιστικών κομμάτων από όλον τον κόσμο, φανερά ενοχλημένος από την κριτική που ασκήθηκε στο έργο του Στάλιν, ο Χότζα δήλωσε ότι «το καλό και αθάνατο έργο του Στάλιν πρέπει όλοι να το υπερασπιζόμαστε. Οποιος δεν το υπερασπίζεται είναι οπορτουνιστής και δειλός».

H τελευταία συμμαχία του Χότζα ήταν αυτή που συνήψε με την Κίνα και τον πρόεδρό της Μάο Τσε Τουνγκ, το 1961, η οποία κράτησε ως το 1978. Γοητευμένος από την κινεζική «πολιτιστική επανάσταση» ο Χότζα αποπειράθηκε να επιβάλει βίαια τον αθεϊσμό στη χώρα του. H απόπειρα αυτή περιελάμβανε διαπομπεύσεις χριστιανών και μουσουλμάνων κληρικών που χαρακτηρίζονταν από τα ελεγχόμενα από το καθεστώς μέσα ενημέρωσης «κοινωνικά παράσιτα» και που υποχρεώνονταν να αποκηρύξουν «το άθλιο παρελθόν τους». Ανάμεσα στα πολλά διατάγματα που καταδίκαζαν οτιδήποτε είχε σχέση με τη θρησκεία, αξιοσημείωτο είναι εκείνο που επέβαλλε τη μετονομασία όσων χωριών της Βορείου Ηπείρου είχαν προηγουμένως ονόματα χριστιανών αγίων. Τα παιδιά της ελληνικής μειονότητας ενθαρρύνονταν να αναφέρουν στη Sigurimi οποιοδήποτε θρησκευτικό «ολίσθημα» των γονέων τους. Ο Μάο πέθανε το 1976 και σχεδόν δύο χρόνια αργότερα οι σχέσεις της Αλβανίας με την Κίνα αποτελούσαν ήδη παρελθόν.

Παρά τη «μονολιθικότητα» της πολιτικής του Χότζα η Αλβανία αποκόμισε τεράστια οικονομικά οφέλη από αυτές τις συμμαχίες, με το ισόποσο εκατομμυρίων δολαρίων σε παροχές και πιστώσεις και σε άμεση βοήθεια από επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό. Με αυτά τα χρήματα και αυτό το ανθρώπινο δυναμικό η Αλβανία μπόρεσε να θεμελιώσει τη σύγχρονη βιομηχανία της, τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας της και, για πρώτη φορά στην ιστορία της, να αγγίξει ένα ανεκτό βιοτικό επίπεδο. Ο Χότζα κατόρθωσε βεβαίως να αλλάξει ριζικά το πρόσωπο της χώρας του αλλά, όπως ακριβώς συνέβη και με το πρότυπό του, τον Στάλιν, απαιτήθηκε προς τούτο βαρύς φόρος αίματος. Οι τελευταίες εσωτερικές εκκαθαρίσεις, πρώτα με στόχο «φιλοκινέζους συνωμότες», το 1978, και μετά με στόχο ιστορικούς ηγέτες του κόμματος, το 1982, εδραίωσαν περαιτέρω τη φήμη του Χότζα ως αιμοσταγούς τυράννου.

Ο Εμβέρ Χότζα πέθανε στις 11 Απριλίου 1985 έχοντας προετοιμάσει τρία χρόνια πριν τη διαδοχή του από τον Ραμίζ Αλία, που επέπρωτο να είναι ο τελευταίος κομμουνιστής ηγέτης της Αλβανίας.

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΑΡΙΟΣ ΑΤΖΕΜΗΣ




Το ΒΗΜΑ, 25/04/2004 , Σελ.: Y14

[priest]

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΕΜΒΕΡ ΧΟΤΖΑ

"Ο θάνατος του Χότζα και μάλιστα τη Μεγάλη Εβδομάδα, αποδεικνύει ότι το τέλος των διωκτών του Χριστιανισμού είναι πικρόν και ελεεινόν.
Επολέμησεν την πίστην με μανίαν στην Αλβανία. Ενόμιζεν ότι το όνομα του Εσταυρομένου θα σβήσει με το κλείσιμο των εκκλησιών, να όμως που έσβησε και εξηφανίσθη ο ίδιος.
Ευχόμεθα να διδαχθούν οι διάδοχοι του από το τέλος του και να αλλάξουν τακτική έναντι του Ορθόδοξου Εληνισμού της Βορείου Ηπείρου..."

[priest]