Ο δημοφιλέστεροι Ηπειρώτες όλων των εποχών

[priest 2]

Μία δημοσκόπηση που είχα σκεφτεί κάτι μήνες νωρίτερα με αφορμή την έρευνα του ΣΚΑΙ για τους μεγαλύτερους Έλληνες όλων των εποχών.
Κάτι αντίστοιχο λοιπόν για τους Ηπειρώτες όλων των εποχών.
Αυτή η λίστα έχει να κάνει με 50 Ηπειρώτες που έγραψαν ιστορία αφήνοντας τη δική τους παρακαταθήκη στον πολιτισμό, την κοινωνία και την πολιτική από τα αρχαία χρόνια έως και το 1913, χρονιά που η Ήπειρος κόπηκε στα δύο.
Μπορείτε να επιλέξετε μέχρι 10 άτομα.
Η ψηφοφορία λήγει στις 21 Φεβρουαρίου 2009, ημέρα της 96ης επετείου της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων.

[priest 2]

Ας δούμε λίγο πως έχουν καταταχθεί οι "υποψήφιοι":
Ο Θαρύπας και ο Πύρρος ήταν Βασιλείς της Αρχαίας Ηπείρου.
Ο Άγιος Δονάτος από το Βουθρωτό έζησε στον 4ο αιώνα μ.Χ.
Ο Αναστάσιος με καταγωγή από το Δυρράχιο ήταν Αυτοκράτωρ του Βυζαντίου τα έτη 491-518.
Καστριώτης, Κλαδάς και Φιλόσοφος ανέπτυξαν αντιστασιακό αγώνα κατα των Οθωμανών και δεν χρειάζονται συστάσεις, όπως και οι αγωνιστές της Σουλιώτικης Ομοσπονδίας και του 1821.
Νεόφυτος Δούκας, Μάξιμος Γραικός, Βηλαράς και Ψαλίδας ήσαν δασκαλοι του γένους, όπως και ο Νεκτάριος Τέρπος που απετέλεσε πρόδρομος του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στη Βόρειο Ήπειρο.
Η Βασιλική Κονταξή δεν είναι άλλη από τη θρυλική κυρά Βασιλική που ως γυναίκα του Αλή Πασά προσέφερε ανακτίμητες υπηρεσίες στο έθνος.
Καλώς ή κακώς έβαλα και τον πρώτο συνταγματικό πρωθυπουργό του Ελληνικού κράτους Ιωάννη Κωλέτη.
Ακολουθούν οι εθνικοί ευεργέτες, ο ξακουστός μουσικός Λάλος Φάκος και ο "μεταναστευτικός πράκτορας" Ρόβας που οδήγησε χιλιάδες Ηπειρώτες στη Ρουμανία για ανεύρεση εργασίας.
Ο Χασιώτης θα λέγαμε ότι ήταν ο διπλωμάτης που συνέβαλε στην ιστορική πορεία της Ηπείρου.
Οι Ιωάννης Λαμπρίδης και Παναγιώτης Αραβαντινός υπήρξαν συγγραφείς οι οποίοι με τα έργα τους έδωσαν στις επόμενες γενιές σημαντικές και λεπτομερείς πληροφορίες για την ιστορία της Ηπείρου.
Ο Κρυστάλλης γνωστός ποιητής και τέλος Μακεδομάχος Παύλος Μελάς που είχε καταγωγή από αρχοντική γενιά των Ιωαννίνων.

[priest 2]

Ας δούμε τα "βιογραφικά" ορισμένων προσωπικοτήτων που δεν μας είναι και τόσο γνωστές ή δεν ξερουμε αρκετά γι' αυτές:

Θαρύπας (βασιλεύς της Ηπείρου 423-395π.Χ.):

Οι πηγές μαρτυρούν και τα αρχαιολογικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι ο Θαρύπας ήταν εκείνος ο οποίος έδωκε αστική μορφή στην πολιτεία, θέσπισε τους νόμους, εισήγαγε την κοινή ελληνική γραφή και πιθανότατα έκοψε τα πρώτα χαλκά και αργυρά νομίσματα κατά τα αττικά πρότυπα.

Εν ολίγοις ο Θαρύπας ήταν ο βασιλιάς που εισήγαγε την Ήπειρο στον τότε πολιτισμό τερματίζοντας την απομόνωση της.


'Αγιος Δονάτος:

Ο Άγιος Δονάτος είναι ο Πολιούχος της Πόλης της Παραμυθιάς. Έζησε την εποχή της βασιλείας του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Μεγάλου και υπήρξε επίσκοπος της πόλης Ευροίας που ήταν μια από τις 12 πόλεις της Ηπείρου και ήταν χτισμένη στην θέση όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Χόικα.

Γεννήθηκε γύρω στο 310 και απεβίωσε το 387. Τις πρώτες 3 τετραετίες της ζωής του τις έζησε στο Βουθρωτό της Ηπείρου, όπου και δίδασκε. Λίγα χρόνια αργότερα, χειροτονείται Επίσκοπος Ευροίας. Δένεται με τον κόσμο και σύντομα γίνεται πολύ αγαπητός, καθώς ανέπτυξε πολυσχιδή δραστηριότητα υπέρ του ποιμνίου του. Παροιμιώδης παρέμεινε η μέριμνά του για τούς πτωχούς και αδυνάτους της επαρχίας του. Για όλες αυτές τις αρετές ο Θεός του έδωσε το χάρισμα να θαυματουργεί. Έκτισε με βασιλικά χρήματα ναό, τον οποίο και διακόσμησε μεγαλόπρεπα. Οι κινήσεις του και τα έργα του ήταν πάντα προς το καλό των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι τον εμπιστεύονταν.

Ο Άγιος Δονάτος εκτός από την Ευροία, δραστηριοποιείται στην πόλη Ισορεία, η οποία βρισκόταν στην θέση της σημερινής Γλυκύας στις πήγες του Αχέροντα, και στην πόλη Ομφάλιον, για την οποία η μυθολογία αναφέρει πως βρισκόταν στο σημείο όπου ήταν η πύλη του Άδη. Το σημείο όπου από την Αχερουσία λίμνη, οι ψυχές των νεκρών ανθρώπων μεταφερόταν από τον Χάροντα στο Νεκρομαντείο.

Στα αξιοθαύμαστα, ύστερα από δικές του παρακλήσεις στον θεό, είναι η διακοπή μιας παρατεταμένης ξηρασίας που απειλούσε με μεγάλη καταστροφή. Γύρω στο 360 η κόρη του του Θεοδοσίου είχε αρρωστήσει βαριά από σεληνιασμό και ο Άγιος Δονάτος την θεράπευσε απλά με την παρουσία του και με τις επικλήσεις του στον Θεό. Σε μια πηγή στον ποταμό Αχέροντα στην Γλυκή, όπου η ιστορία μας λέει πως ήταν καταραμένη και το νερό δεν πινόταν, ο Άγιος Δονάτος, σκότωσε ένα τερατώδες φίδι, και εξόρκισε το κακό με αποτέλεσμα η πηγή να ξαναβγάλει καθαρό νερό.

Ο Άγιος Δονάτος ανάστησε κάποιο νεκρό, για να πιστοποιήσει την αποπληρωμή ενός δανείου σε έναν τοκογλύφο, που προσπάθησε να εξαπατήσει την γυναίκα του μετά τον θάνατο του. Σήμερα, η χάρη του εορτάζεται στις 30 Απριλίου και στην Παραμυθιά, στην οποία η μέρα αυτή είναι αργία, γίνεται λιτανεία της εικόνας του καθώς και ορισμένων οστών που σώζονται στον ομώνυμο Ιερό Ναό στο κέντρο της πόλης.

[priest 2]

ΡΕ ΠΑΙΔΙΑ 10 ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΕΙΠΑΜΕ ΕΧΕΤΕ!
ΤΙ ΣΤΗΝ ΕΥΧΗ! ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΥΡΡΟ ΞΕΡΕΤΕ;
ΑΜΑ ΗΤΑΝ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΘΑ ΧΡΕΙΑΖΟΤΑΝ ΤΟΣΟ ΚΑΚΟ.

Συνεχίζω (το βιολί μου) με μερικά ακόμα βιογραφικά ιστορικών προσώπων:


Δημήτριος Χασιώτης

Γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1845 και ήταν φημισμένος πανεπιστημιακός καθηγητής ιατρικής κατά τον 19ο αιώνα καθώς και πατριώτης.
Το 1878 συμμετείχε στο Συνέδριο του Βερολίνου όπου και παρουσίασε τις επιδιώξεις των Ελλήνων της Ηπείρου για ένωση με την ελληνικό βασίλειο.
Για αυτή την ενέργεια του καταδιώκτηκε από τις Οθωμανικές αρχές και κατέφυγε στην ελεύθερη Ελλάδα όπου σταδιοδρόμησε στο Πανεπιστήμιο Αθήνας ως καθηγητής.
Πέθανε στην Αθήνα το 1897.

Ο Δημήτρης Χασιώτης θα λέγαμε ότι άνοιξε διπλωματικά τον δρόμο για την απελευθέρωση της ενιαίας Ηπείρου και την ένωση της με την Ελλάδα.
Συνέβαλλε τα μέγιστα στον διπλωματικό άθλο που οδήγησε στην προσάρτηση της Άρτας στην μητέρα Ελλάδα το 1881 και στάθηκε εμπόδιο στα σχέδια των Αλβανών της Λίγκας του Πρίζρεν που ορέγονταν την Ήπειρο.


Βασιλική Κονταξή

Ένα όμορφο κοριτσάκι, μια καλλονή, κλέβουν Τουρκαλβανοί από τα χέρια των γονιών της. Ήταν μόλις 12 χρονών τότε και την "προόριζαν" για το χαρέμι ενός ανθρώπου που είχε πατήσει τα 61.
Η Βασιλική, ήταν κόρη του Κίτσου Κονταξή, προύχοντα της Πλεσίβιτσας (το σημερινό Πλαίσιο Φιλιατών της Ηπείρου). Ήδη ξακουστή για την ομορφιά της, λευκή, αφράτη, εύχαρις, ζωηρή. Ήταν και παρέμεινε Χριστιανή μέχρι το τέλος της ζωής της. Είχε αδέρφια, το Γιώργη, το Νικόλα και το Γιάννη Κονταξή (γενναίο παλικάρι που αργότερα έγινε ανώτερος αξιωματικός του στρατού μας).

Μεγαλώνοντας στο χαρέμι του Αλη-πασά, γνώρισε σπουδαίους Έλληνες, μεγάλες προσωπικότητες, που τη μόρφωσαν και τη συμβούλευσαν σαν Ελληνίδα. Συναναστρεφόταν με μορφές, όπως οι Κωλέττης, Τουρτούρης, Κολοβός, Βηλαράς, Ψαλίδας. Κατόρθωσαν οι Έλληνες της αυλής του Αλή, όχι μόνο να τη μορφώσουν, αλλά και να τη μυήσουν στη Φιλική Εταιρεία. Απ' αυτή μάθαιναν και μ' αυτήν επικοινωνούσαν, τόσο για πληροφορία, όσο και δράση. Επειδή ήταν η μόνη γυναίκα που τον ημέρευε, επηρέασε ευεργετικά τον Ελληνισμό και έσωσε πολύ κόσμο. Ήταν η συντονισμένη της δράση με τον Θανάση Βάγια, που γλίτωσε τα Γιάννενα από ανατίναξη. Ο ίδιος, την άφησε στη θρησκεία της γιατί τη λάτρευε κι έτσι το μικρό εικονοστάσι, που βρίσκονταν στο χαρέμι, έγινε παρεκκλήσι και λειτουργούσε κανονικά.

Μετά το μακελειό του Γενάρη του 1822, η Κυρά-Βασιλική έφυγε για την Κωνσταντινούπολη και μετά (εξόριστη πια) στην Προύσα, για εφτά χρόνια περίπου. Γύρισε πίσω στην ελεύθερη Ελλάδα, το 1830, φέρνοντας μαζί της (πάντα καλόκαρδη) ορφανά μικρά κοριτσάκια, που είχε κάτω απ' την προστασία της. Ζει μαζί τους και τις μεγαλώνει σαν κόρες της.
Ένα από τα κοριτσάκια, η κυρά-Χαρίκλεια, παντρεύτηκε, έζησε μέχρι τα 93 της χρόνια και πέθανε το 1909. Ήταν από το Δεμίρ-Ινές, προάστιο της Προύσας και αυτά που διηγήθηκε στους απογόνους της, μας αποκαλύπτουν σημαντικές πληροφορίες για την προστάτιδά της.

Η ίδια η Κυρά-Βασιλική, χάνεται στα 42 της χρόνια, από δυσεντερία. Την έθαψαν στον περίβολο της Εκκλησίας των Ταξιαρχών του Αιτωλικού. Διατήρησε μέχρι το τέλος της ζωής της, την αρχοντιά, την ομορφιά και την αξιοπρέπειά της.


Νεόφυτος Δούκας (1760-1845)

Ένας από τους σημαντικότερους λογίους και δασκάλους του 19ου αιώνα, που συνέβαλε με το έργο του στην εθνική αυτογνωσία των Ελλήνων και στην προετοιμασία τους για πολιτική αποκατάσταση. Παρά το μεγάλο εκδοτικό και διαφωτιστικό του έργο και την ενδιαφέρουσα προσωπικότητά του, δεν μελετήθηκε ανάλογα ούτε και πήρε τη θέση που του αρμόζει στα γράμματά μας.
Η ζωή και το έργο του παρέμειναν μέχρι και τις μέρες μας άγνωστα στις λεπτομέρειες τους, κυρίως γιατί υπήρξε οπαδός συντηρητικών αντιλήψεων στο γλωσσικό ζήτημα.

[priest 2]

Άγιος Μάξιμος ο Γραικός

Ο κατά κόσμο Μιχαήλ Τριβώλης γεννήθηκε περί το 1470 μ.Χ. στην Άρτα. Πλούσιοι και ευσεβείς οι γονείς του, ανήκαν στη χορεία των λογίων που ακολούθησαν τον Θωμά Παλαιολόγο κατά την έξοδο από τον Μυστρά λίγο πριν την πτώση του Δεσποτάτου. Εγκαταστάθηκαν έκτοτε στην Άρτα την οποία βάρυνε η Βυζαντινή παράδοση με τα μνημεία και την ακίβδηλη, χωρίς λατινικές επιδράσεις, ορθοδοξία.

Στα δεκατέσσερά του χρόνια στέλνεται στην Κέρκυρα στον θείο του Δημήτριο Τριβώλη λόγιο, κωδικογράφο και βιβλιόφιλο και στον επιφανή δάσκαλο Ιωάννη Μόσχο προκειμένου να συμπληρώσει την εκπαίδευσή του. Έμεινε εκεί μέχρι τα είκοσί του χρόνια.

Η αγάπη του προς τα γράμματα τον οδηγεί περί το 1492 στη Φλωρεντία. Σπουδάζει πλέον κοντά στον διαπρεπή Έλληνα φιλόλογο της εποχής Ιωάννη Λάσκαρη, Θεολογία Φιλολογία, Ιστορία, Φιλοσοφία, Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Γαλλικά και Ιταλικά. Φοιτά ακόμη στην Πλατωνική Ακαδημία, όπου διέπρεπε ο Μαρτσίλιο Φιτσίνο.

Στην Βενετία συνδέεται με τον φημισμένο τυπογράφο ΄Αλδο Μανούτιο, τον περίφημο εκδότη των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Ιδιαίτερη έλξη ασκούν πάνω του τα κηρύγματα του Δομινικανού μοναχού Σαβοναρόλα, ο οποίος βρίσκει τραγικό θάνατο στη πυρά, εξαιτίας των κηρυγμάτων του σχετικά με τη διαφθορά των συγχρόνων του. Το γεγονός αυτό τον απογοητεύει για την τακτική της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας απέναντι στην ελευθερία της θεολογικής σκέψεως της ανατολής και τον οδηγεί στη μονή Βατοπαιδίου στο Άγιον Όρος. Εκεί και από την ηλικία των 35 ετών επιδίδεται σε συστηματική και βαθιά μελέτη χριστιανών συγγραφέων στην πλούσια βιβλιοθήκη της μονής. Πλάθεται από τη μακρά ορθόδοξη μοναχική, πατερική, και αγιορείτικη παράδοση. Στον Άθωνα δεν έλαβε αξιώματα εξαιτίας της βαθύτατης ταπεινώσεώς του. Συχνά αποδημούσε προς λογίαν υπέρ της μονής, διδάσκοντας και στηρίζοντας τους Ορθοδόξους στην πίστη και προφυλάσσοντας τους από την λατινική προπαγάνδα.

Δέκα χρόνια έμεινε στο Όρος εργασθείς «σωματικώς και πνευματικώς». Το ήθος του και η μόρφωσή του τον κάνουν πολύ γνωστό στον Άγιο Όρος. Αυτό ακριβώς το κύρος που είχε αποκτήσει αποτέλεσε και την αιτία της αποστολής του στη Ρωσία. Το 1515 ο μέγας ηγεμόνας της Μόσχας Βασίλειος Ιβάνοβιτς ζητά από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και τον Πρώτο του Αγίου Όρους, τον Βατοπαιδινό μοναχό Σάββα προκειμένου να μεταφράσει στα Ρωσικά την Αγία Γραφή τα λειτουργικά βιβλία καθώς και τα πατερικά κείμενα. Αντί του Σάββα, ο οποίος ήταν γέροντας και άρρωστος, επιλέγεται ο Μάξιμος «ως έμπειρος στις θείες Γραφές και επιδέξιος στη ερμηνεία των οιωνδήποτε εκκλησιαστικών κειμένων».

Στη Μόσχα ο Μάξιμος αρχίζει να μεταφράζει και να διορθώνει παλαιά και νέα έργα. Με την ολοκλήρωση του Ψαλτήρος ζητά την έγκριση της επανόδου του στο Όρος αλλά ο μέγας ηγεμών δεν ήταν διατεθειμένος να στερηθεί τις υπηρεσίες μιας σπάνιας για τη Ρωσία της εποχής εκείνης προσωπικότητας. Του αναθέτει λοιπόν συνεχώς και νέες εργασίες. Μεταφράζει τις πράξεις των Αποστόλων, τους Αποστολικούς κανόνες, τους κανόνες των οικουμενικών και τοπικών συνόδων, τις ομιλίες του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και πολλά άλλα. Με την πάροδο του χρόνου δημιουργεί στενές σχέσεις με επιφανείς προσωπικότητες, συγχρόνως όμως αρχίζει να δημιουργεί και εχθρούς λόγω των θέσεών του στα προβλήματα της Ρωσικής εκκλησιαστικής και κοινωνικής ζωής. Έλεγχε θαρραλέα με τον προφορικό και γραπτό λόγο τα κακώς κείμενα με αποτέλεσμα ο Μητροπολίτης Δανιήλ να τον καταδικάσει σε φυλάκιση πολλών ετών. Δικάστηκε τον Μάιο του 1525 προεδρεύοντος του Μέγα ηγεμόνα με τον Μητροπολίτη Δανιήλ να εκτελεί χρέη εισαγγελέα. Με χαλκευμένες κατηγορίες για αίρεση, μαγεία, κατάκριση και συνομωσία κατά του ηγεμόνα, κατασκοπεία υπέρ του Τούρκου σουλτάνου και αρκετές άλλες τον καταδικάζουν και σιδηροδέσμιο τον οδηγούν στη μονή Βολοκολάμσκ σε απομόνωση και απαγορεύοντάς του τη Θεία Κοινωνία και την πρόσβαση στα βιβλία του. Επιπλέον υπέστη σκληρά βασανιστήρια. Το 1531 η δίκη του επαναλαμβάνεται με νέες κατηγορίες και ισόβια κάθειρξη αυτή τη φορά. Εγκλείεται στη μονή Οτρότς της πόλεως Τβέρης όπου όμως οι συνθήκες κράτησης καλυτέρευσαν εξ αιτίας του επισκόπου Τβέρης Ακακίου ο οποίος του επιτρέπει πλέον την πρόσβαση στα βιβλία και του δίδει άδεια να γράφει. Ο Άγιος Μάξιμος έμεινε φυλακισμένος για 23 χρόνια. Το 1539 ο ενάρετος Ιωάσαφ διαδέχεται τον Δανιήλ και επιτρέπει στον Άγιο τη Θεία Μετάληψη και την παρακολούθηση της Θείας Λειτουργίας. Παρά τις επιστολές των πατριαρχών Κων/λεως και Αλεξανδρείας η απελευθέρωση και επιστροφή του δεν επετεύχθη.

Τελικώς απελευθερώνεται το 1548 και έρχεται να ζήσει στη μονή Αγίας Τριάδος στο σημερινό Ζαγκόρσκ, έξω από τη Μόσχα. Αποκαμωμένος από το βάρος των δεσμών και τη ζοφερή φυλακή αναπαύεται τελικώς στις 21 Ιανουαρίου του 1556 σε ηλικία 86 περίπου ετών, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, κυρίως στην Ρωσική. Μετά θάνατον η Ρωσική συνείδηση αφυπνίζεται και αντιλαμβάνεται την μέγιστη αδικία απέναντι στον πολύτιμο αυτόν άνδρα. Ο Μάξιμος ήταν ο πρώτος που μαρτύρησε στη Ρωσία υπέρ της ορθόδοξης πίστης και ζωής. Από τα μέσα του 16ου αιώνος συντάσσονται βίοι του Αγίου στα δε τέλη του ιζ΄ αιώνος το όνομά του αναγράφεται στα αγιολόγια των ετήσιων Ρωσικών ημερολογίων, αγιογραφούνται δε και εικόνες του. Στον τάφο του στη Λαύρα του Αγίου Σεργίου αναγείρεται παρεκκλήσιο από τον Μητροπολίτη Μόσχας Πλάτωνα που το 1833 συμπληρώνει ο αρχιμανδρίτης Αντώνιος, ηγούμενος της Λαύρας.

Το έτος 1997 γίνεται η ανακομιδή των λειψάνων του αγίου Μαξίμου. Με την φροντίδα του νυν σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Άρτης κ. Ιγνατίου, το ίδιο έτος, μεταφέρεται από τη Μόσχα τεμάχιο του ιερού λειψάνου στην πόλη της Άρτας, για ευλογία και αγιασμό των πιστών. Το λείψανο εναποτέθηκε σε προσκύνηση στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Άρτης.

Προς τιμή του αγίου στη γενέτειρα πόλη έχει αρχίσει η προετοιμασία, για την ανέγερση λαμπρού ναού στην περιοχή Τρίγωνο, που θα αποτελέσει τον ενοριακό ναό της σημερινής ενορίας των Αγίων Αποστόλων.

Η μνήμη του εορτάζεται πανηγυρικά στις 21 Ιανουαρίου.

ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΟΝ

Χαίροις ο της Άρτης Θείος βλαστός, και της εν Ρωσία Εκκλησίας υφηγητής, προς ορθοδοξίας, τας θείας παραδόσεις, ώ Μάξιμε θεόφρον, αξιοθαύμαστε.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ

Ήχος δ

Εξ Άρτης ανέτειλας, ώσπερ αστήρ φαεινός, σοφία κοσμούμενος, και αρετών τω φωτί, Πατήρ ημών Μάξιμε` όθεν την εν Ρωσία , Εκκλησίαν λαμπρύνας, λόγω σου Ορθοδόξω, και ορθότητι βίου,ενήθλησας νομίμως, και δόξης ηξίωσαι.

[priest 2]

Κροκόδειλος Κλαδάς

Ο Κροκόδειλος (Κορκόδειλος-Κορκόντηλος-Ακροκόνδυλος) Κλαδάς (1425-1490) καταγόταν από τη Χιμάρα της Β. Ηπείρου. Ο πατέρας του Θεόδωρος μετανάστευσε στην Πελοπόννησο όπου βρέθηκε στην υπηρεσία των Παλαιολόγων. Για τις υπηρεσίες του άλλωστε αυτές τού παραχωρήθηκαν εκτάσεις στην Μπαρδούνια της Μάνης.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του ο Κροκόδειλος ανέλαβε δράση πολεμώντας αρχικά τους Οθωμανούς κατά την επέκτασή τους στην Πελοπόννησο και εν συνεχεία δηλώνοντας υποταγή σ' αυτούς όταν τα πράγματα έπαιρναν την αμετάκλητη ροπή οδηγώντας στην κατάλυση του Δεσποτάτου του Μυστρά (1459-1460). Έτσι συγκράτησε τις εκτάσεις που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του διατηρώντας μάλιστα και το φρούριο του Αγίου Γεωργίου στην περιοχή του Έλους.

Ωστόσο η συμφωνία ανάμεσα στους Τούρκους και τους Βενετούς με την οποία τερματιζόταν ο μακρόχρονος πόλεμος ήλθε να επιφέρει ισχυρές ρωγμές στο παγιωμένο κατά κάποιο τρόπο στις συνειδήσεις ορισμένων πλαίσιο, αφού οι Βενετοί δέχθηκαν να περιοριστεί ο αριθμός και η σημασία των Ελλήνων ατάκτων, από τους οποίους ένα μέρος μεταφέρθηκε σε δαλματικές βάσεις της Βενετίας, στην Απουλία και αλλού. Όμως υπήρχε και κάτι επιπλέον και ίσως πιο σημαντικό: η εγκατάλειψη από τους Βενετούς της περιοχής της Μάνης στους Τούρκους, πράξη η οποία ειδικότερα για την οικογένεια Κλαδά σηματοδοτούσε την απώλεια των πατρογονικών εκτάσεων της Μπαρδούνιας αλλά και της ηγετικής θέσης που διατηρούσε μεταξύ των Μανιατών.

Ο κλονισμός για τον Κροκόδειλο Κλαδά φαίνεται ότι υπήρξε πολύ ισχυρός και έτσι η απονομή εκ μέρους των Βενετών του τίτλου του ιππότη του Αγίου Μάρκου μαζί με νέα κτήματα στην περιοχή της Κορώνης δεν υπήρξαν πράξεις ικανές να αντισταθμίσουν τις απώλειες. Έτσι τον Οκτώβριο του 1479 βρίσκεται στη Μέσα Μάνη επικεφαλής ενός σώματος ατάκτων που αποτελούσαν δυσαρεστημένοι στρατιώτες, Μανιάτες κ.ά. Το εμπειροπόλεμο αυτό σώμα σε σύντομο χρονικό διάστημα έδιωξε τις μικρές τουρκικές φρουρές, κατέλαβε πύργους και χωριά και δημιούργησε μια σοβαρή πηγή ανωμαλίας για την οθωμανική κατοχή.

Το στρατιωτικό σώμα του Κλαδά σύντομα ενισχύθηκε και από άλλους άτακτους που έφθασαν από την περιοχή της Ναυπλίας καθώς άστοχες ενέργειες του Βενετού προνοητή Βartolomeo Μinio εξώθησαν δυο γνωστούς στρατιωτικούς, τον Θεόδωρο Μπούα και τον Μέξα Μποζίκη, να συμπράξουν με τον Κλαδά. Οι δυνάμεις του Κλαδά τον Δεκέμβριο του 1479 έφθασαν λεηλατώντας ως το Άργος, στρατολογώντας και άλλους αντάρτες και όλοι μαζί έπειτα επέστρεψαν στη Μάνη για να αντιμετωπίσουν την ήδη εκδηλωθείσα τουρκική αντεπίθεση.

Κατά την πρώτη φάση της τουρκικής επέμβασης οι δυνάμεις του μπεηλέρμπεη της Ρούμελης Αλή Μπούμικο και του διοικητή του Μοριά Σουλεϊμάν ενώθηκαν στις 16 Ιανουαρίου 1480 και ξεχύθηκαν προς τα νότια καίγοντας και λεηλατώντας. Ωστόσο μετά τις πρώτες επιτυχίες οι τουρκικές δυνάμεις καθηλώθηκαν στις στενωπούς γύρω από το Οίτυλο και αποδεκατίστηκαν στις 19 Ιανουαρίου 1480.

Παράλληλα όμως με τις στρατιωτικές επιτυχίες εναντίον των Τούρκων ο Κλαδάς καθίσταται επικίνδυνος και για τους Βενετούς επειδή διακηρύσσει σε όλους τους τόνους ότι αγωνίζεται εν ονόματι της Βενετίας, πράγμα το οποίο μπορούσε να προκαλέσει νέα αναταραχή στις ευαίσθητες τουρκοβενετικές σχέσεις και να οδηγήσει σε επανάληψη του πολέμου, πράγμα το οποίο ήταν το τελευταίο που επιζητούσε η εξασθενημένη Βενετική Πολιτεία. Εξάλλου το όλο εκρηκτικό μωσαϊκό έρχεται να συμπληρώσει ο βασιλιάς της Νεαπόλεως με την προσφορά βοήθειας προς τους επαναστάτες από τρεις γαλέρες επειδή είχε στην υπηρεσία του συγγενείς των Μανιατών.

Έτσι ο Κλαδάς υποχρεωτικά βρέθηκε εκτεθειμένος και στη βενετική αντίδραση, η οποία εκδηλώθηκε εξαιρετικά βίαια: οι οικογένειες Κλαδά, Μπούα, Μποζίκη συλλαμβάνονται από τις αρχές της Κορώνης και του Ναυπλίου ενώ ο ίδιος ο Κροκόδειλος στις 23 Ιανουαρίου 1480 επικηρύσσεται αντί 10.000 υπερπύρων, παράλληλα επιχειρείται από τους Βενετούς διάσπαση του μετώπου των ανταρτών.

Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν στην ανάληψη συστηματικότερης δράσης εκ μέρους των Τούρκων. Ο Αλή Μπούμικο αντικαταστάθηκε και στη θέση του διορίστηκε ο διοικητής του Μοριά Αχμέτ. Ο νέος διοικητής επικεφαλής ισχυρών δυνάμεων την άνοιξη του 1481 έφθασε στο Μυστρά και χωρίζοντας το στράτευμά του σε δυο τμήματα εισέβαλε στη Μάνη με το ένα ενώ το άλλο απέκλεισε τις οδούς διαφυγής προς τη Μεσσηνία.

Στις 8 Απριλίου 1481 ο Αχμέτ επιτέθηκε εναντίον των στασιαστών στην περιοχή της Καστάνιας και τους διέλυσε, υποχρεώνοντας τον Κλαδά με τους άνδρες του να καταφύγουν νοτιότερα προς το Πόρτο Κάγιο απ' όπου τους παρέλαβαν οι γαλέρες της Νεαπόλεως του Φερδινάνδου Β' (1479-1516) που είχαν εν τω μεταξύ πλεύσει στην περιοχή και τους μετέφεραν στην Ιταλία.

Ωστόσο η δράση του Κροκόδειλου Κλαδά δεν τελειώνει εδώ. Η γεμάτη από πολεμικές περιπέτειες ζωή του συνεχίζεται στο ίδιο μοτίβο. Ένα μήνα μετά την άφιξή του στο Βασίλειο της Νεαπόλεως ο Κλαδάς με τους συντρόφους του παίρνει μέρος σε νέες επιχειρήσεις του δούκα της Καλαβρίας Αλφόνσου εναντίον των τουρκικών προγεφυρωμάτων στην Απουλία. Για τις υπηρεσίες του αυτές αλλά και για την εν γένει δράση του στη Μάνη θα τιμηθεί από το Φερδινάνδο Β' με τιμητικούς τίτλους και πλούσιες χορηγίες. Ωστόσο οι τιμές αυτές δεν οδηγούν και στην αποστράτευση καθώς τον Αύγουστο του 1481 ο Κλαδάς θα βρεθεί στα πατρογονικά χώματα της Ηπείρου όπου συντηρείται διαρκής επαναστατική αναταραχή από τους Χιμαριώτες.

Φυσικά η ανάμειξη του βασιλιά της Νεαπόλεως είναι προφανής και γι' αυτό ο Ιωάννης Καστριώτης με τις δυνάμεις του και αυτές του Κροκόδειλου Κλαδά, ενώνονται με δυνάμεις άλλων στρατιωτικών και δοκιμάζουν την τύχη τους στην περιοχή του Αυλώνα, όπου γνωρίζουν συντριπτική ήττα και το πράγμα φαίνεται να οδηγείται σε οικτρή αποτυχία. Ο θάνατος όμως του σουλτάνου Μωάμεθ Β' του Πορθητή και οι διενέξεις που ακολουθούν για την διαδοχή του υποχρεώνουν τον διοικητή της περιοχής Γκεντίκ Αχμέτ να σπεύσει προς την Κωνσταντινούπολη.

Η συγκυρία αυτή επαναφέρει τον ενθουσιασμό και την ελπίδα στους επαναστάτες της Χιμάρας και έτσι ο Κλαδάς μαζί με τον Καστριώτη και τους άλλους σε λίγες μέρες κυριεύουν όλη την περιοχή της Χιμάρας και απομονώνουν τον τοπικό Τούρκο στρατιωτικό διοικητή στο φρούριο του Σοποτού. Ο νέος μπεηλέρμπεης της Ρούμελης Σουλεϊμάν που προσπάθησε με 3.000 στρατιώτες να βοηθήσει τους κλεισμένους στο φρούριο του Σοποτού πέφτει σε ενέδρα του Κλαδά, συλλαμβάνεται αιχμάλωτος και στέλνεται ως όμηρος στον δούκα της Καλαβρίας. Τελικά το φρούριο του Σοποτού πέφτει στα χέρια των επαναστατών (31 Αυγούστου 1481) και ο Ιωάννης Καστριώτης διορίζεται διοικητής της Χιμάρας εν ονόματι του βασιλιά της Νεαπόλεως.

Τελικά όμως μέσα στους γενικότερους συμβιβασμούς και τις εκατέρωθεν αμοιβαιότητες η περιοχή της Χιμάρας θα επανέλθει το 1492 και πάλι υπό τουρκική κατοχή, ενώ οι Χιμαριώτες θα γνωρίσουν άγριες διώξεις από τις δυνάμεις του μεγάλου βεζίρη Γιαχγιά πασά που θα δράσει ανενόχλητος στην περιοχή.

Και ο Κροκόδειλος Κλαδάς; Μετά την δράση του στη Χιμάρα χάνουμε τα ίχνη του. Πάντως φέρεται ότι επέστρεψε και πάλι στη Μάνη συνεχίζοντας τις ενέργειές του εναντίον των Τούρκων για να ανακτήσει τις παλιές κτήσεις του. Εκεί τελικά συλλαμβάνεται από τους Τούρκους οι οποίοι τον έγδαραν ζωντανό. Οι γιοι του Θεόδωρος και Μανόλης κατά τις επιχειρήσεις του Β' Τουρκοβενετικού Πολέμου (1499-1503) στάλθηκαν από τους Βενετούς στη Μάνη με σκοπό να υποκινήσουν σε ανταρσία τους κατοίκους της περιοχής, αλλά η πτώση της Κορώνης στα χέρια των Τούρκων (1500) τούς ανάγκασε να εγκαταλείψουν την περιοχή και να καταφύγουν στη Μονεμβασιά καθώς υπήρχε άμεσος κίνδυνος να απομονωθούν και να συλληφθούν από τους Τούρκους.

Η στρατιωτική δράση του Κροκόδειλου Κλαδά καλύπτει περίοδο σχεδόν 30 ετών και έχει ως κύριο πεδίο αναφοράς την Πελοπόννησο και ιδιαίτερα την περιοχή της Μάνης. Η συμπεριφορά του κινείται ανάμεσα στην προσφορά υπηρεσιών στους Βενετούς αλλά και προς τους Τούρκους στα πρώτα χρόνια της δράσης του. Είναι δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι βρισκόμαστε μπροστά σε εκδήλωση απελευθερωτικού κινήματος όπως το εννοούμε αργότερα, τον 19ο και τον 20ό αιώνα.

Ωστόσο η εμπλοκή του ανάμεσα στις ισχυρές δυνάμεις της εποχής, Βενετούς και Τούρκους, οι προτιμήσεις και οι δυσαρέσκειες του ίδιου και των συστρατιωτών του, δίνουν την δυνατότητα της διατήρησης μιας εστίας ανατροπής στην περιοχή εκείνη του Μοριά η οποία, καθώς γνωρίζουμε, διατήρησε συνεχώς τα χαρακτηριστικά της ανταρσίας και της σύγκρουσης.

Αίτηση (1594)
του Θεοδώρου Κλαδά στη Βενετική Σύγκλητο με την οποία ζητεί διοικητική θέση στη Ζάκυνθο σε αναγνώριση των υπηρεσιών που προσέφερε η οικογένειά του προς τη Βενετία:

Εγώ Θεόδωρος ο Κλαδάς ο ταπεινός δούλος σας υπενθυμίζων εις την Υψηλότητα τα αναρίθμητα δικαιώματα και τας πιστάς εκδουλεύσεις των προγόνων μου άρχομαι από της εποχής καθ' ην ούτοι κυρίαρχοι της Βαρδούνιας επαρχίας ευπορωτάτης του Μορέως και άλλων επαρχιών του Βραχίονος της Μάνης, εδωρήσαντο ταύτας εις την Δημοκρατίαν τας οποίας αύτη παρέλαβε δια του ναυάρχου της Μεσογείου Βαρβαρίγου και ετέθησαν εις την υπηρεσίαν αυτής. Αναμιμνήσκω περιπλέον ότι ο Κορκόνδειλος και Εμμανουήλ Κλαδάς, αδελφοί υπερασπιζόμενοι ανδρείως τον Βραχίονα της Μάνης με 150 ιππείς συνεκρούσθησαν μετά πολυπληθούς Οθωμανικού στρατού παρά τη Μονεμβασία, όπου ο μεν Κορκόνδειλος εζωγρήθη και εξεδάρη ζων, ο δε Εμμανουήλ εξηκολούθησε υπερασπιζόμενος της επαρχίας υμών...

[pavlos]

Mακραν ο Πυρρος...

[Skoutaras]

εβαλες καποιους Βηπειρωτες..δεν εχω καταλαβει γιατι τον Σπυρο Μηλιο,και τον εγγονο του Σπυρο Σπηρομηλιο...δεν τους εβαλες?

[priest 2]

Πάρε τον έναν, βάρα τον άλλον είσαστε μερικοί εδώ μέσα.

Ο pavlos συγχωρείται γιατί μόλις γράφτηκε.

Όσο για σένα Skoutara, η δημοσκόπηση αυτή (που διήρκησε τεσσεράμιση μήνες) έληξε πριν ένα μήνα, τώρα σε πήρε ο πόνος;
Αλλά ούτε καν προσέχεις.
Ο Σπύρος Μήλιος είναι μέσα στους 50 και πήρε και μια ψήφο.
Αν διάβαζες το πρώτο μου ποστ θα καταλάβαινες γιατι ο Σπύρος Σπυρομήλιος δεν συμπεριλαμβάνεται και τον οποίο έβαλα σε άλλη δημοσκόπηση.
Αλλά και στις δύο συμμετείχαν λιγότερα από 10 άτομα στην κάθε μία.
Σας κέντρισαν το ενδιαφέρον θα έλεγα...

[Skoutaras]

Πρωτον δεν σε ρωτησα τι βγηκανε..
Δευτερον τυχαινει να μην ειχα δει τις προηγουμενες δημοσκοπησεις...
Τριτον σε ευχαριστω που διεκρινες τι ειμαστε...