Φόρουμ της Νεολαίας Βορειοηπειρωτών

Εορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου 1940, αντλώντας από το μεγαλείο του Ελληνικού παρελθόντος, δύναμη για το παρόν και έμπνευση για το μέλλον.

Τι εχετε ακούσει απο τους δικούς σας γι΄αυτόν τον πόλεμο;
Παραθέστε γνωστά και άγνωστα στοιχεία από τη συμμετοχή των Βορειοηπειρωτών στον πόλεμο

Στην Κλεισσούρα αριθμούνται 2000 νεκροί έλληνες στρατιώτες.
Στους Βουλιαράτες αναπαυονται 220 έλληνες στρατιώτες.
Την περίοδο που κράτησε ο πόλεμος Οκτώβρης 1940- Μάιος 1941 έχασαν τη ζωή τους σε αλβανικό έδαφος 7948 στρατιώτες ελληνες

ΗΜΕΡΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
Ελλάς: 219
Νορβηγία 61
Γαλλία 43 [Η υπερδύναμη της εποχής]
Πολωνία 30
Βέλγιο 18
Ολλανδία 4
Γιουγκοσλαβία 3
Δανία 0 μέρες.( Οι Δανοί παραδόθηκαν σε έναν μοτοσικλετιστή του Χίτλερ ο οποίος μετέφερε στον Δανό βασιλιά αίτηση του Χίτλερ για διέλευση των ναζιστικών στρατευμάτων, ο Δανός βασιλιάς σε ένδειξη υποταγής παρέδωσε το στέμμα του στον μοτοσικλετιστή για να το πάει στο Βερολίνο και στον Χίτλερ……………….)
Τσεχοσλοβακία 0
Λουξεμβούργο 0

ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ
Οι νεκροί Έλληνες στρατιώτες ανήλθαν κατά την διάρκεια των 219 ημερών στους 13.676.

Συνολικές απώλειες σε ποσοστό επί του πληθυσμού (εκτελέσεις, κακουχίες, μάχες)
Ελλάς 10% (750.000)
Σοβ. Ένωση 2,8%
Ολλανδία 2,2%
Γαλλία 2%
Πολωνία 1,8%
Γιουγκοσλαβία 1,7%
Βέλγιο 1,5%


ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
Πηγή:Ανθολόγιον Πατριδογνωσίας, Μενελάου Παγουλάτου

Κάρολος ντε Γκώλ, Charles de Gault 1890-1970
Πρόεδρος τής Γαλλικής Δημοκρατίας 1958-1969, αρχηγός τής Γαλλικής Αντίστασης κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

"Αδυνατώ να δώσω το δέον εύρος τής ευγνωμοσύνης πού αισθάνομαι για την ηρωική αντίσταση τού Λαού και των ηγετών τής Ελλάδος."
(Από ομιλία του στο Γαλλικό Κοινοβούλιο μετά την λήξη τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου.)


Μωρίς Σουμάν, Maurice Schumann 1911-1992
Υπουργός των εξωτερικών τής Γαλλίας 1969-1973, Μέλος τής Γαλλικής Ακαδημίας 1974

"Η Ελλάδα είναι το σύμβολο της μαρτυρικής υποδουλωμένης, ματωμένης, αλλά ζωντανής Ευρώπης…Ποτέ μία ήττα δεν υπήρξε τόσο τιμητική για κείνους πού την υπέστησαν"
(Από μήνυμά του πού απηύθυνε από το BBC τού Λονδίνου στους υποδουλωμένους λαούς τής Ευρώπης στις 28 Απριλίου 1941, ημέρα πού ο Χίτλερ κατέλαβε την Αθήνα ύστερα από πόλεμο 6 μηνών κατά τού Μουσολίνι και έξι εβδομάδων κατά τού Χίτλερ.)


Στάλιν, Joseph Vissarionovich Tzougasvili Stalin 1879-1953
Αρχηγός της Σοβιετικής Ενώσεως από το 1924 έως 1953

"Λυπάμαι διότι γηράσκω και δεν θα ζήσω επί μακρόν δια να ευγνωμονώ τον Ελληνικόν Λαόν, τού οποίου ή αντίστασις έκρινε τον 2ον Παγκόσμιον Πόλεμον."
(Από ομιλία του πού μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός Μόσχας την 31 Ιανουαρίου 1943 μετά την νίκη τού Στάλιγκραντ και την συνθηκολόγηση τού στρατάρχου Paulus.)

Μόσχα, Ραδιοφωνικός Σταθμός

"Επολεμήσατε άοπλοι και ενικήσατε, μικροί εναντίον μεγάλων.Σας οφείλουμε ευγνωμοσύνη, διότι εκερδίσαμε χρόνο για να αμυνθούμε. Ως Ρώσοι και ως άνθρωποι σας ευχαριστούμε".
(Όταν ο Χίτλερ επετέθη κατά τής Ε.Σ.Σ.Δ.)

Γεώργη Ζουκώφ, Georgy Constantinovich Joucov 1896-1974
Στρατάρχης τού Σοβιετικού Στρατού

"Εάν ο Ρωσικός λαός κατόρθωσε να ορθώσει αντίσταση μπροστά στις πόρτες τής Μόσχας, να συγκρατήσει και να ανατρέψει τον Γερμανικό χείμαρρο, το οφείλει στον Ελληνικό Λαό, πού καθυστέρησε τις Γερμανικές μεραρχίες όλον τον καιρό πού θα μπορούσαν να μας γονατίσουν. Η γιγαντομαχία τής Κρήτης υπήρξε το κορύφωμα τής Ελληνικής προσφοράς."
(Απόσπασμα από τά απομνημονεύματά του για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.)


Μπενίτο Μουσολίνι, Benito Mousolini 1833-1945
Πρωθυπουργός τής Ιταλίας 1922-1945

"Ο πόλεμος με την Ελλάδα απέδειξαν ότι τίποτε δεν είναι ακλόνητον εις τα στρατιωτικά πράγματα και ότι πάντοτε μάς περιμένουν εκπλήξεις."
(Από λόγο πού εκφώνησε στις 10/5/1941.)

Αδόλφος Χίτλερ, Hitler 1889-1945
Αρχηγός (Fuhrer) του Γερμανικού κράτους και Αρχιστράτηγος του Γερμανικού Στρατού 1889-1945 ?

"Χάριν τής ιστορικής αληθείας οφείλω να διαπιστώσω ότι μόνον οι Έλληνες, εξ' όλων των αντιπάλων οι οποίοι με αντιμετώπισαν, επολέμησαν με παράτολμων θάρρος και υψίστην περιφρόνησιν προς τον θάνατον…."
(Από λόγο πού εκφώνησε στις 4 Μαΐου 1941 στο Ράιχσταγκ.)


Σέρ Αντονυ Ηντεν, Sir Robert Antony Eden 1897-1977
Υπουργός Πολέμου και Εξωτερικών της Βρεταννίας 1940-1945, Πρωθυπουργός της Βρετανίας 1955-1957

"Ασχέτως προς ότι θα πουν οι ιστορικοί τού μέλλοντος, εκείνο το οποίον μπορούμε να πούμε εμείς τώρα, είναι ότι η Ελλάς έδωσε αλησμόνητο μάθημα στον Μουσολίνι, ότι αυτή υπήρξε η αφορμή τής επανάστασης στην Γιουγκοσλαβία, ότι αυτή εκράτησε τούς Γερμανούς στο ηπειρωτικό έδαφος και στην Κρήτη για έξι εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε την χρονολογική σειρά όλων των σχεδίων τού Γερμανικού Επιτελείου και έτσι έφερε γενική μεταβολή στην όλη πορεία τού πολέμου και ενικήσαμε."
(Από λόγο του στο Βρετανικό κοινοβούλιο στις 24/09/1942.)


Τσώρτσιλ, Winston Churchil 1874-1965
Πρωθυπουργός τής Μεγάλης Βρετανίας κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

"Η λέξη ηρωισμός φοβάμαι ότι δεν αποδίδει το ελάχιστο εκείνων των πράξεων αυτοθυσίας των Ελλήνων, πού ήταν καθοριστικός παράγων τής νικηφόρου εκβάσεως τού κοινού αγώνα των εθνών, κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δια την ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπειαν."
"Εάν δεν υπήρχε η ανδρεία των Ελλήνων και ή γενναιοψυχία τους, ή έκβαση τού Β' Παγκόσμιο Πολέμου θα ήταν ακαθόριστη."
(Από ομιλία του στο Αγγλικό κοινοβούλιο στις 24 Απριλίου 1941.)

"Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες. Τώρα θα λέμε: οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες."
(Από λόγο πού εκφώνησε από το BBC τις πρώτες ημέρες τού Ελληνοϊταλικού πολέμου.)

"Μαχόμενοι οι Έλληνες εναντίον τού κοινού εχθρού θα μοιρασθούν μαζί μας τα αγαθά τής ειρήνης."
(Από λόγο πού εξεφώνησε στις 28 Οκτωβρίου 1940, όταν επετέθη ή Ιταλία κατά τής Ελλάδας.)

Σέρ Χάρολδ Αλεξάντερ, Sir Harold Leofric George Alexander 1891-1969
Βρετανός Στρατάρχης κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

"δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ή Ελλάς ανέτρεψε το σύνολο των σχεδίων τής Γερμανίας εξαναγκάσασα αυτήν να αναβάλει για έξι εβδομάδες την επίθεση κατά τής Ρωσίας. Διερωτώμεθα ποια θα ήταν ή θέση τής Σοβιετικής Ενώσεως χωρίς την Ελλάδα."
(Από ομιλία του στο Βρετανικό κοινοβούλιο στις 28 Οκτωβρίου 1941.)



Γεώργιος ΣΤ' (1898-1952)
Βασιλεύς τής Μεγάλης Βρετανίας 1936-1952

"Ο μεγαλοπρεπής αγών τής Ελλάδος, υπήρξε ή πρώτη μεγάλη καμπή τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου."
(Από λόγο του στο κοινοβούλιον τον Μάιον 1945.)



Φραγκλίνος Ρούσβελτ, Roosvelt 1882-1945
Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής 1932-1945

"Εις την Ελλάδα παρεσχέθη την 28ην Οκτωβρίου 1940 χρόνος τριών ωρών δια ν'αποφασίσει πόλεμον ή ειρήνην, αλλά και τριών ημερών ή τριών εβδομάδων ή και τριών ετών προθεσμία να παρείχετο, ή απάντησις θα ήτο ή ίδια."
"οι Έλληνες εδίδαξαν δία μέσου των αιώνων την αξιοπρέπειαν. Όταν όλος ο κόσμος είχε χάσει κάθε ελπίδα, ο Ελληνικός λαός ετόλμησε να αμφισβητήσει το αήττητον τού γερμανικού τέρατος αντιτάσσοντας το υπερήφανον πνεύμα τής ελευθερίας."
(Από ραδιοφωνικό λόγο πού εξεφώνησε στις 10/6/1943.)

"Ο ηρωικός αγών τού ελληνικού λαού…κατά τής επιθέσεως τής Γερμανίας, αφού τόσον παταγωδώς ενίκησε τούς Ιταλούς στην απόπειρά τους νά εισβάλλουν στο ελληνικό έδαφος, γέμισε με ενθουσιασμό τις καρδιές τού αμερικανικού λαού και εκίνησε την συμπάθειά του. Πρό ενός και πλέον αιώνος, κατά τον πόλεμον τής ελληνικής ανεξαρτησίας, το έθνος μας…εξέφρασε την φλογερή του συμπάθεια για τούς Έλληνες και ευχότανε για την ελληνική νίκη…"
(Δήλωσή του στο Ύπατο Συμβούλιο τής ΑΧΕΠΑ στις 25/04/1941, πού μεταδόθηκε ραδιοφωνικά από τον Λευκό Οίκο.)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:"10 Απριλίου 1941, μετά την Συνθηκολόγηση με την Γερμανία παραδίδονται τα οχυρά Παλιουριώτες και Ρούπελ. οι Γερμανοί εκφράζουν τον θαυμασμό τους στους Έλληνες στρατιώτες, δηλώνουν ότι αποτελεί τιμή και υπερηφάνεια το ότι είχαν σαν αντίπαλο έναν τέτοιο στρατό και ζητούν από τον Έλληνα διοικητή να επιθεωρήσει τον Γερμανικό στρατό ως ένδειξη τιμής και αναγνωρίσεως! Η Γερμανική Σημαία υψώνεται μόνο μετά την πλήρη αποχώρηση τού Ελληνικού Στρατού.

"Ένας Γερμανός αξιωματικός της αεροπορίας (Luftwaffen) εδήλωσε στον διοικητή τής ομάδος μεραρχιών Ανατολικής Μακεδονίας αντιστράτηγον Δέδεν ότι ο Ελληνικός Στρατός ήταν ο πρώτος στρατός στον οποίον τα στούκας δεν προκάλεσαν πανικό. “Οι στρατιώται σας’’ είπε, ’’αντί νά φεύγουν αλλόφρονες, όπως έκαναν εις την Γαλλία και την Πολωνία, μας επυροβόλουν από τας θέσεις των.’’



ΑΙΣΧΥΛΟΣ: ΓΙΑΤΙ ΜΟΝΟΙ ΕΜΕΙΣ, (ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ) ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ, ΔΕΝ ΜΕΤΡΑΜΕ ΠΟΤΕ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ ΣΤΗΝ ΜΑΧΗ

Aυτα τα ειπαν οι ξενοι, αλλα τα ξεχασαν πολυ γρηγορα.

Λαμπρότατα γιορτάστηκε η επέτειος του "ΟΧΙ" και στην ιδιαίτερη πατρίδα μας τη Βόρεια Ήπειρο.

Το πρωί της 28ης Οκωβρίου τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση στη μνήμη των ελλήνων πεσόντων στην εκκλησία του Βουλιαρατίου.

Στη συνέχεια πλήθος κόσμου κατευθύνθηκε με σημαίες στα χέρια προς στο νεκροταφείο όπου αναπαύνται οι ήρωές μας.

Εξάρχης έγινε η γνωστή κατάθεση στεφάνων προς τιμή των ελλήνων πεσόντων. Κατάθεση στεφάνων έγινε από τους εξής:

Έλληνα Πρέσβη στα Τίρανα κ. Κωνσταντίνο Κοκόση.
Έλληνα Πρόξενο Αργυροκάστοου κ. Χρήστο Μαντέλλο.
Στρατιωτικό Ακόλουθο στα Τίρανα κ. Κωνσταντίνο Ξύστρα.
Υπουργό Εργασίας της Αλβανίας κ. Κώστα Μπάρκα.
Βουλευτή και Πρόεδρο του ΚΕΑΔ κ. Ευάγγελο Ντούλε.
Περιφερειάρχη Αργυροκάστρου κ. Σπύρο Ξέρρα.
Βουλευτή του Σοσιαλιστικού Κόμματος κ. Βαγγέλη Τάβο.
Επαρχο Άνω Δερόπολης κ. Παναγιώτη Λιούλιο.
Εκπρόσωπο των συγγενών των πεσόντων
τον Πρόεδρο της κοινότητας καλπακίου κ. Καψάλη.
Πρόεδρο της κοινότητας του Βουλιαρατίου.
Από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου του Βουλιαρατίου
Από τους μαθητές του σχολείου του Βουλιαρατίου.

Την ιστορική αυτή ημέρα και τα αξέχαστα παλικάρια που κοιμούνται στο νεκροταφείο του Βουλιαρατίου τίμησαν με την παρουσία τους και οι εξής:
Ο κ. Θωμάς Μήτσιος.
Ο κ. Μιχάλης Νάτσιος.
Ο κ. Σπύρος Ζώτος, Πρόεδρος της ΟΣΕΒ.
Ο κ. Αιμίλιος Πάντος, Πρόεδρος της ΝΕΒ.
Η κα. Ηλέκτρα Κίκη, Αντιπρόεδρος της ΝΕΒ,
Πρόεδροι και μέλη από την Οργάνωση ΣΦΕΒΑ, συγγενείς των πεσόντων,γνωστοί δημοσιογράφοι και πλήθος κόσμου από όλα τα μέρη της Βορείου Ηπείρου.

Μετά την κατάθεση στεφάνων συγκίνηση προκάλεσε και η Ομιλία του Έλληνα Πρέσβη στα Τίρανα.

Εν συνεχεία συγκινητικές και συγκλονιστικές ήταν οι απαγγελίες και τα τραγούδια των μαθητών του Βουλιαρατίου.
Έκδηλη ήταν η συγκίνηση στα μάτια όλων μας.

Μετά από το νεκροταφείο, κατευθυνθήκαμε΄στην καφετέρεια στο κέντρο της πλατείας όπου παρέθεσε δεξίωση ο Έλληνας Πρόξενος Αργυροκάστρου. Το κλαρίνο αντηχούσε σ' ολόκληρο το Βουλιαράτες και τα γύρω χωριά.

Ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου έλαβε χώρα και στη Δερβιτσιάνη.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας οι μαθητές του σχολείου της Δερβιτσιάνης έδωσαν ένα καταπληκτικό πρόγραμμα, επίσης παίξανε κι ένα μικρό θεατράκι για το πως φεύγανε τα παιδιά στον πόλεμο και πως μαθαίνανε οι χαρακαμμένες μανάδες την πικρή είδηση του χαμού των μονάκριβων παιδιών τους από τα βόλια του ξένου εισβολέα.

Επίσης στο χωριό Κλεισσάρι που βρίσκεται στην Άνω Δερόπολη, γιορτάζανε τη γιορτή του τσίπουρου.

.
Το «ΟΧΙ» στους Ιταλούς και Γερμανούς και το τελευταίο έπος τους Ελληνικού έθνους.
Το Σεπτέμβριο του 1940 η Ιταλία είχε περιέλθει σε δεινή θέση έναντι του έτερου σύμμαχο του άξονα Γερμανία. Η στρατιωτική κατάληψη της Ρουμανίας από τους δεύτερους την έθετε εκτός ηγεσίας της συμμαχίας και επί της ουσίας προτεκτοράτο των Ναζιστών, καθώς η Ρουμανία ήταν ο μόνος σύμμαχος που μπορούσε να την προμηθεύσει με υγρά καύσιμα και οι δυνατότητές της «μεσογειακής υπερδύναμης» εξαρτιόνταν από τις καλές προθέσεις του Χίτλερ. Η επίθεση και η κατάληψη της Ελλάδας (σε πρώτη φάση μέχρι και τι λιμάνι της Πρέβεζας) ήταν ο τρόπος να επαναφέρει τη χώρα στο παιχνίδι των δυνάμεων και να δώσει συνέχεια στο όραμα της «Μεσογειακής Αυτοκρατορίας
Στις 3 τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο πρεσβευτής της Ιταλίας Γράτσι επισκέφτηκε την οικία του πρωθυπουργού στην Κηφισιά, Ιωάννη Μεταξά και του ανέγνωσε το τελεσίγραφο της ιταλικής κυβέρνησης που απαιτούσε την παράδοση της Ελλάδας στον ιταλικό στρατό χωρίς πόλεμο. «Ώστε πόλεμος» ήταν η απάντηση του Μεταξά.
Οι μάχιμες δυνάμεις της Ιταλίας που ήταν παρατεταγμένες στα Ελληνοαλβανικά σύνορα ήταν περίπου 100.000. άνδρες και είχαν απέναντί του 35.000 άνδρες, καθώς η Ελλάδα απέφευγε να συγκεντρώσει εκεί μεγάλες δυνάμεις για να μη θεωρηθεί πρόκληση. Μετά την κήρυξη του πολέμου και μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου η Ελλάδα συγκέντρωσε 232.000 άνδρες και απέκτησε σαφές αριθμητικό πλεονέκτημα. Η Ιταλία που είχε επενδύσει στην μη πολεμική επιθυμία των ελληνικών δυνάμεων δεν υπολόγισε το πρόβλημα ανεφοδιασμού που είχε η ίδια. Η Ιταλία ισοφάρισε αριθμητικά τον Ιανουάριο του 1941 και απέκτησε σαφή υπεροχή Μάρτιο, ενώ η Ελλάδα έστειλε επιπλέον ενισχύσεις. Στη Διάρκεια της «Εαρινής επίθεσης» οι Ιταλικές δυνάμεις ανερχόταν στις 520.000 έναντι 250.0000 Ελλήνων.
Οι Ιταλοί πολύ γρήγορα από επιτιθέμενοι αναγκάσθηκαν να αμύνονται. Ενώ υπήρχε μία αδικαιολόγητη φοβία του ελληνικού Επιτελείου για τα ιταλικά μηχανοκίνητα και επέλεξαν την προέλαση από ορεινούς όγκους, στις 22 Νοεμβρίου 1940 απελευθερώνεται η Κορυτσά και την επόμενη μέρα έγινε γνωστό ότι δεν απέμεναν πλέον ιταλικές δυνάμεις σε ελληνικό έδαφος. Οι επιτυχίες των Ελλήνων και η προέλαση στη Βόρειο Ήπειρο συνεχίζεται. Στις 6 Δεκεμβρίου απελευθερώνονται οι Άγιοι Σαράντα και στις 7 το Αργυρόκαστρο. Συγκίνηση επικρατεί στον ελληνικό πληθυσμό της Βόρεια Ηπείρου που βλέπει το στρατό να κερδίζει τους Ιταλούς και να τους απελευθερώνει από τους Αλβανούς. Θρίαμβος στην Αθήνα, «Όπως στη Σαλαμίνα», «Η Ελλάς έχει αιώνια αποθέματα ηρωισμού», «Ξανά το δρόμο του ηρωισμού μας δείχνουν οι αιώνιοι Έλληνες» θα γράψουν οι εφημερίδες στις πρωτεύουσες των συμμάχων, «Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» θα πει ο Τσόρτσιλ, πανικός στη Ρώμη και οργή στο Βερολίνο.
Ο βαρύς χειμώνας σταμάτησε την προέλαση του ελληνικού στρατού στις προσβάσεις προς την κεντρική Αλβανία, στην Κλεισούρα και στα στενά που οδηγούν στο Τεπελένι.
Στις 28 Ιανουαρίου, δύο μήνες μετά την έναρξη του πολέμου πεθαίνει ο Ιωάννης Μεταξάς στο παλάτι στην Αθήνα και ο βασιλιάς Γεώργιος διόρισε πρωθυπουργό τον πρώην διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρο Κορυζή.
Στις 9 Μαρτίου οι Ιταλοί έχοντας αποκτήσει αριθμητική υπεροχή 520.000 ανδρών έναντι μόλις 250.000 Ελλήνων και υπό την προοπτική να εμπλακούν στον πόλεμο Βρετανοί και Γερμανοί, έκαναν την τελευταία απόπειρα να ανατρέψουν τη έκβαση του πολέμου. Εξαπέλυσαν την εαρινή επίθεση ή επιχείρηση “Primavera” διάρκειας μιας εβδομάδας υπό την παρουσία του Μουσολίνι στην Αλβανία, αλλά το αποτέλεσμα ήταν ο Μουσολίνι να επιστρέψει ταπεινωμένος στην Ιταλία, η Ιταλία να χάσει 11.800 άνδρες έναντι μόλις 5.500 Ελλήνων.
Στις 6 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί με τη Βερμαχτ στο απόγειο της δύναμής της επιτίθεται στη γραμμή Mεταξά στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα με αποτέλεσμα να γίνει αιματηρότατη μάχη και για τις δύο πλευρές. Μετά τη δεύτερη όμως ημέρα ο αγώνας ήταν σχεδόν συμβολικός, καθώς οι Γερμανοί είχαν διεισδύσει από τη Γιουγκοσλαβία και στις 9 Απριλίου έφτασαν στη Θεσσαλονίκη. Εκεί υπεγράφη συνθηκολόγηση και 60.000 Έλληνες διατάχθηκαν να παραδώσουν τα όπλα.
Τα οχυρά στην Αλβανία ήταν πλέον άκυρα όπως και εκείνα της γραμμής Μεταξά στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Οι Έλληνες στρατιώτες των οχυρών Μεταξά αφέθηκαν από τους Γερμανούς να φύγουν οπλισμένοι ως ένδειξη σεβασμού για την ανδρεία τους. Γερμανός στρατηγός μετά την περικύκλωση απέστειλε γράμμα στο Βερολίνο που περιγράφει ότι οι αμυνόμενοι είναι πράγματι Έλληνες καθώς το πλήθος των νεκρών μέσα στα χαρακώματα μαρτυρεί ότι κατάγονται από εκείνους που φύλαγαν τις Θερμοπύλες.
Οι Γερμανοί προχώρησαν προς την κεντρική Ελλάδα που ήταν σχεδόν ανοχύρωτη. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας αυτοκτόνησε. Ο Χίτλερ απευθυνόμενος στους Έλληνες εξήρε τον ηρωισμό τους και υπενθύμισε το θαυμασμό του και του γερμανικού λαού για το ελληνικό έθνος, μέσω μηνύματος από το Βερολίνο.
Οι μεγαλύτερες απώλειες των Γερμανών ήταν στη μάχη της Κρήτης όπου κατά τον Τσόρτσιλ υπερέβησαν τους 15.000 νεκρούς στρατιώτες.
BOH 1/11/2006

Την Πέμπτη 26 Οκτωβρίου ώρα 22:00 η ΕΤ3 προέβαλλε την εκπομπή "Αληθινά Σενάρια", όπου ο παραγωγός κ. Ασλανίδης έκανε οδοιπορικό στα μέρη που γράφτηκε η εποποιία του 1940.
Πήγε αρχικά στο θρυλικό Ύψωμα 731 στην Κλεισούρα, όπου διεξήχθει μία από τις φονικότερες μάχες του Β' Παγκ. Πολέμου και στην πλησιέστερη εκκλησία όπου φυλάσσονται τα οστά των Ελλήνων στρατιωτών που έπεσαν υπερ πίστεως και πατρίδος.
Ο πρόξενος στο Αργυρόκαστρο Χρήστος Μαντέλος μίλησε για την προσπάθεια που γίνεται από την ελληνική πλευρά για την περισυλλογή των οστών και την ταφή τους σε οργανωμένα νεκροταφεία.
Ο δημοσιογράφος κ. Ασλανίδης, με τη συνοδεία πάντα του ελληνοδιδασκάλου Βασίλη Κουτσού, κατέληξε στους Βουλιαράτες.
Εκεί επισκέφθηκε το σχολείο του χωριού, όπου πήρε δηλώσεις από τις δασκάλες και πλάνα από την πρόβα για την εκδήλωση της 28ης Οκτωβρίου, καθώς και το Κοιμητήριο των Πεσόντων του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-'41, όπου συνομίλησε με γέροντες, αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων.

Την ίδια μέρα και ώρα η τηλεόραση του ΣΚΑΙ προέβαλλε εκπομπή αφιερωμένη στην 28η Οκτωβρίου, όπου μίλησαν ιστορικοί αναλυτές και οι αρχηγοί ΓΕΕΘΑ και ΓΕΣ. Ο Αρχηγός του ΓΕΣ Αντιστράτηγος Δημήτρης Γράψας μάλιστα, έκανε λόγο για τα πεδία μάχης και το έπος της Βορείου Ηπείρου (και όχι της Αλβανίας όπως έχει επικρατήσει).
Η εκπομπή έκλεισε με την δήλωση του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Παναγιώτη Χηνοφώτη:
"Η 28η Οκτωβρίου διδάσκει ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει κατανοητή με την κοινή λογική. Όποιος πάει να καταλάβει την Ελλάδα με την κοινή λογική διαπράτει στρατηγικό σφάλμα"

5 Δεκεμβρίου 1940, Πέπελη. Παράδοση Iταλών, όπως την αποτύπωσε ο φακός του ζωγράφου Γιώργου Προκοπίου

Ιστορία: Μητέρα φρονήματος
Του ΙΩΑΝΝΗ Γ. ΘΕΟΧΑΡΗ, τ. Λυκειάρχη


l Ό,τι ονομάζουμε ηρωισμό και το θαυμάζουμε ως πτήση, πέταγμα, στην εξελικτική διαδικασία, στο γίγνεσθαι, έχει ως πηγή του την ψυχή του ανθρώπου. Ηρωισμός είναι η υπέρμετρη γενναιότητα, η τόλμη, το θάρρος, η αυτοθυσία για μέγιστο σκοπό της ζωής. Ελευθερία, τιμή, αξιοπρέπεια, κ.λ.π. Κατά βάθος ηρωισμός είναι η δημιουργία υποδειγματικών μορφών, όπου μέσα ο άνθρωπος βάζει το νόημα της ζωής. Κοντολογίς ηρωισμός είναι πράξη θυσίας για την αξιοβίωτη ζωή. Υπάρχουν πραγματικοί, αληθινοί, ουσιαστικοί ήρωες πολλών ειδών: αφανείς και φανεροί, των μαχών και της ειρηνικής πτυχής της ζωής.
Σε στιγμές αυτοσυγκέντρωσης ο συνετός, ο σώφρων άνθρωπος, συλλογίζεται βασικά θέματα της ζωής, συνδυάζει εντυπώσεις και κρίσεις για να βγάλει κάποιο γόνιμο συμπέρασμα. Ένα απ' αυτά είναι η πορεία της Πατρίδας, του τόπου μας, τα δεινά, οι συμφορές, τα βάσανα από δικά μας λάθη ή από εχθρικές ενέργειες. Στόχος του η αυτογνωσία, δηλαδή η γνώση του εαυτού του, των αρετών και των αδυναμιών του.
Μέγιστος σταθμός της πορείας του Έθνους μας ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος (28η Οκτωβρίου 1940, Μάρτιος 1941). Στα βουνά της Ηπείρου αναμετρήθηκε ο Ελληνικός στρατός, η Ελληνική ψυχή, με τις ισχυρές ιταλικές δυνάμεις.
Την 3η πρωϊνή της 28ης Οκτωβρίου ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος Ιωάννης Μεταξάς απορρίπτει το τελεσίγραφο του Ιταλού πρεσβευτή Γκράτσι να αποσυρθούν οι Ελληνικές δυνάμεις από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, ώστε να εισέλθουν στον Ελληνικό χώρο τα Ιταλικά στρατεύματα. Πρόκειται για το σύγχρονο: «Μολών λαβέ» έλα να τα πάρεις, για το ιστορικό: «ΟΧΙ» του 1940, που έγινε ιαχή, ενθουσιώδης κραυγή από τον λαό μας.
Οι Ιταλοί εισβάλλουν στην Ήπειρο. Οι Ελληνικές δυνάμεις μάχονται ηρωϊκά «υπέρ βωμών και εστιών», δηλαδή για τη θρησκεία και τις οικογένειες, κοντολογίς για τα ιδανικά, υψηλούς σκοπούς πνευματικού ή ηθικού χαρακτήρα.
Η μεγάλη αντεπίθεση των Ελλήνων απωθεί τους Ιταλούς στο Αλβανικό έδαφος. Στις 22 Νοεμβρίου καταλαμβάνεται η Κορυτσά και ακολουθούν το Πόγραδετς, η Πρεμετή, το Δέλβινο, οι Άγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο και η Χειμάρρα. Ο βαρύς χειμώνας επιβάλλει ωστόσο τη διακοπή των επιθετικών επιχειρήσεων.
Στις 9-25 Μαρτίου, υπό την εποπτεία του ίδιου του Μουσολίνι, εκδηλώνεται η μεγάλη εαρινή επίθεση των Ιταλών στη Βόρειο Ήπειρο, που καταλήγει σε πανωλεθρία τους. Το τέλος του πολέμου δεν θα επέλθει ως αποτέλεσμα της νέας αποφασιστικής σύγκρουσης, αλλά της Γερμανικής εισβολής από την 6η Απριλίου 1941.
Το έπος του 1940, με ποτάμια αίμα, σε ιστορική σημασία μπορεί αντικειμενικά να συγκριθεί με τους Περσικούς πολέμους της αρχαιότητας. Τότε η ηρωική αντίσταση των Αρχαίων Ελλήνων έσωσε τον ιστορικό και πολιτιστικό δρόμο της Ευρώπης, γενικά τον ρουν της παγκόσμιας πορείας.
Το 1940 με το άλικο αίμα των παλληκαριών της Ελλάδος στα χιονισμένα βουνά της Ηπείρου σώθηκε η Ευρωπαϊκή πορεία από τη βαρβαρότητα, το ναζισμό, τον χιτλερισμό, τον φασισμό!
Οι πραγματικές ιστορικές διαστάσεις των μέγιστων γεγονότων για να προσεγγιστούν, να πλησιαστούν, απαιτούν μια χρονική απόσταση ετών, δεκαετιών, ίσως και αιώνων. Το ιστορικό μέγεθος του έπους του 1940 μέχρι σήμερα δεν έχει αξιολογηθεί, δεν έχει προσδιοριστεί η ποιότητα και η αξία του. Ποιός το λέει αυτό; Η απαράδεκτη, η ανεπίτρεπτη συμπεριφορά των μεγάλων ταγών της γης στην ένδοξη χώρα μας.
Συγκεκριμένα: Η Βόρειος Ήπειρος στενάζει κάτω από τη βαρβαρότητα της Αλβανίας. Η Βόρειος Κύπρος δεινοπαθεί από την κατοχή των απογόνων των Μογγόλων (Τούρκων). Το Αιγαίο μας γίνεται καθημερινά θέατρο αναχαίτισης των τουρκικών αεροπλάνων. Δεν επιτρέπει η στενότητα του χώρου της στήλης να επεκταθούμε σε πολλές περιπτώσεις καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους απολίτιστους Μογγόλους.
Όλα αυτά συνιστούν, σχηματίζουν κόλαφον, χαστούκι κατά του σύγχρονου πολιτισμένου κόσμου!!! Για τους Τούρκους δεν υπάρχει διεθνές δίκαιο, διεθνείς συμβάσεις, κύρος συμφωνιών, ιστορία, πολιτισμός. Το μόνο που έχουν στο αίμα τους είναι: οι γενοκτονίες, δηλαδή η βάσει σχεδίου συστηματική και ολοκληρωτική εξόντωση φυλής ή Έθνους: Ελλήνων, Αρμενίων, Κούρδων κ.λ.π.
Επανερχόμαστε στο έπος του 1940. Πού είναι οι μεγαλοστομίες, οι στομφώδεις λόγοι, λόγοι χωρίς περιεχόμενο, για εντυπωσιασμούς και στην πράξη τίποτα; Πού είναι οι διθύραμβοι, τα ιδιαίτερα επαινικά λόγια από τους ταγούς των μεγάλων δυνάμεων, που «φεύ», έμειναν κούφια λόγια; Λησμόνησαν, ξέχασαν, αμέλησαν ηθικές υποχρεώσεις απέναντι στην Ιστορία και τον πολιτισμό.
Τί να θυμηθούμε εμείς οι Έλληνες και οι πολιτισμένοι άνθρωποι, όπου γης; Και να θέλεις, δεν μπορείς να ξεχάσεις, μας το θυμίζει ο Αττίλας, η συνθηματική ονομασία της εισβολής τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974, που παραμένει!!! Κι όλα αυτά με την εγκληματική ανοχή του πολιτισμένου κόσμου!!!
Στις ημέρες μας δεν είναι ηθικό πρόβλημα η καταπάτηση, η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Η εποχή μας δεν βασανίζεται από διεθνείς ηθικούς κανόνες και κρίσεις; Παρουσιάζουν τους βασανισμένους ανθρώπους οι Τούρκοι στις τηλεοράσεις και τους φωτίζουν τις πληγές, χωρίς να είναι υπεύθυνοι για τη ζωή και τα τραύματά τους; Το βάρβαρο θέαμα τους ευχαριστεί, γελούν, καγχάζουν, φοβερίζουν!!! Το πρόβλημά τους είναι πώς θα σβήσουν απ' τον μαυροπίνακα τις γενοκτονίες και τις απάνθρωπες και βάρβαρες συμπεριφορές τους σε αθώους. Τα καθημερινά εγκλήματα των Τούρκων, οι βαριές παραβάσεις του γραπτού και του άγραφου δεν σβήνονται με λεονταρισμούς, ψευτονταηλίκια!
Επανερχόμαστε στο έπος του 1940, το μέγιστο ιστορικό γεγονός της Πατρίδας μας. Ο σεισμογράφος μας πληροφορεί για τις δονήσεις των σεισμών, της δόνησης του εδάφους. Τις συγκινήσεις, την ψυχική διέγερση από λύπη, χαρά ή άλλο έντονο συναίσθημα ποιός τη μετρά αλάνθαστα; Οι συμπεριφορές μας, ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεται κανείς: επαρκής, ανεπαρκής, κοινωνικός, αντικοινωνικός, φιλικός, εχθρικός κ.λ.π. Στο ερώτημα: Απέναντι στους ήρωες νεκρούς του 1940, απέναντι στην Πατρίδα, απέναντι στη φαμίλια μας και τον εαυτό μας, έχουμε την ενδεδειγμένη, την κατάλληλη συμπεριφορά; Η απάντηση στη διακριτική σας ευχέρεια.
Χρέος μας, ηθική υποχρέωση, καθήκον των Ελλήνων του ελλαδικού χώρου και του εξωελλαδικού, όπου γης, και των ξένων, αυτών που κατάγονται ή προέρχονται από χώρα διαφορετική από τη δική μας, φίλων μας είναι η ανέγερση Μνημείου με διεθνή διαγωνισμό για το έπος του 1940.
Χώρος τοποθέτησης τα θρυλικά Γιάννινα, η πρωτεύουσα της Ηπείρου, όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα. Υλικό κατασκευής: μάρμαρο Πεντέλης, κατάλευκο μάρμαρο Αττικής, με το οποίο κατασκευάστηκαν ολόκληρη η Ακρόπολη και τα περισσότερα μνημεία της Αρχαίας Αθήνας. Η παράσταση εναργής, κλασική, φυσική, έκφραση ψυχικού δυναμισμού, λαχτάρας ζωής. Το σκαρίφημα:
Βαρύ χιονισμένο τοπίο και στρατιώτες, φαντάροι του 1940, να μάχονται στο χαράκωμα και κοντά τους να κείτονται οι συνάδελφοί τους νεκροί. Το φως και η δυναμική της σύνθεσης συγκινεί, συνταράζει ψυχικά τους επισκέπτες. Εκεί
«...θέλει φέρει τα τέκνα της
πάσα μητέρα...»
για να θυμηθούμε τον ποιητή Ανδρέα Κάλβο.
Οι θυσίες για την Πατρίδα, τον τόπο, τα παιδιά μας, δεν εστιάζουν ένα νεκρό, άψυχο χτες, αλλά μια ενάργεια ζωής, αξιοβίωτης ζωής για ελευθερία, τιμή, αξιοπρέπεια. Η ηθική ιδέα, ιδιαίτερα, το κορύφωμά της, η ελευθερία, απαιτούν από την ηθική συνείδηση του καθένα μας ένα δυναμικό στοιχείο, την ανδρεία, τη γενναιότητα, την τόλμη, την παλληκαριά στις συμπεριφορές μας.

Το Ελληνικό θαύμα της 28ης Οκτωβρίου 1940

Του ΒΑΣ. Π. ΚΟΝΙΤΣΙΩΤΗ

Τ o OXI του ’40 ήταν επάνω από τα ανθρώπινα μέτρα. Αντίθετα με την λογική των αριθμών, τα γρανιτένια στήθη του λαού μας έδωσαν την πρέπουσα απάντηση στον ιταμό εισβολέα. Η εποποιΐα του ’40 εκτός από ένα πολυδιάστατο ιστορικό γεγονός, όχι μόνο εθνικής αλλά και ηθικής σημασίας, έγινε το παράδειγμα αυτοθυσίας για ολόκληρο τον κόσμο και απέκτησε διαστάσεις Συμβόλου.
Το Έθνος μας την εποχή εκείνη δεν είχε την υλικοτεχνική πολεμική υποδομή και ούτε ήταν δυνατόν να είχε. Υπελείπετο σε πολεμικά μέσα. Είχε όμως στιβαρά ηγεσία που κατόρθωσε την δύσκολη εκείνη εποχή να ενώσει λαό και στρατό, να ενώσει πολιτικούς ανιτπάλους και με μεγάλα ηθικά αποθέματα, που έκλεισε στην ψυχή του, ανέβηκε σύσσωμο το Έθνος στην Πίνδο και στα βουνά της Βορείου Ηπείρου και έγραψε σελίδες δόξας, κάνοντας βαθειά τομή στην ιστορία του πολέμου. Ολόκληρο το Έθνος μεταβλήθηκε από τη μια στιγμή στην άλλη σε σκληρό τιμωρό και μαχητή του δικαίου. Άφησε τα ειρηνικά του έργα, την σκαπάνη, το μολύβι, κάθε του ασχολία και άδραξε το όπλο.
Ούτε η πολιτική, ούτε η πνευματική ηγεσία είχαν εμφυσήσει πολεμικό μένος στον λαό. Και όμως ο λαός αυτός αναγνωρίζοντας ότι επιτελεί μια πράξη τιμής για την Ελλάδα, θρυμάτισε τον θρύλο του ανίκητου άξονα και έδωσε ελπίδα στις κατεχόμενες χώρες της Ευρώπης. Ο κύβος ερρίφθη τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940.
Δευτέρα ώρα τρεις το πρωί. Όλη η Ελλάδα αναπαύεται για να συνεχίσει την άλλη μέρα την συνήθη ειρηνική ζωή της στο χωράφι, στη στάνη, στα επαγγέλματα, στα γραφεία, στην αγορά. Ξαφνικά χτυπά το τηλέφωνο στο γραφείο του Πρωθυπουργού.
Ο Ιταλός πρεσβευτής ζητεί επειγόντως συνάντηση μαζί του. Ο γέρων προϊστάμενος της Ελληνικής κυβερνήσεως αντιλαμβάνεται ότι η συνάντηση αυτή θα είναι συνάντηση με την Ελληνική ιστορία.
Η Ιταλική αυτοκρατορία των πενήντα εκατομμυρίων ξυπνά αιφνιδιαστικά έναν άνθρωπο και του ζητά εντός τριών ωρών την Ελλάδα. Και ο άνθρωπος αυτός δεν προσπάθησε να αποφύγει το γεγονός. Δεν προσπάθησε να κερδίσει χρόνο, δεν ικέτεψε, δεν ζήτησε τη βοήθεια των συμμάχων κρατών, δεν διαπραγματεύθηκε σπιθαμή εθνικού εδάφους. Και απάντησε με μια λέξη, χωρίς κανένα ενδοιασμό: ΟΧΙ. Μέσα σε ένα λεπτό, όπως ξύπνησε ο Ιωάννης Μεταξάς, ξύπνησε όλη η Ελλάδα και πριν ανατείλλει ο ήλιος έδινε τη μάχη στα σύνορα. Η Ελλάδα προτίμησε για μια ακόμη φορά τον δρόμο της θυσίας, αντί της ατίμωσης.
Ο λαός είχε μεθύσει. Ο πόλεμος γι’ αυτόν είχε γίνει ένα δημόσιο πανηγύρι, ένα πάνδημο μεθύσι που προεξοφλούσε τη νίκη. Και ο λαός αυτός των οχτώ εκατομμυρίων, τόλμησε να αντισταθεί απέναντι στα πενήντα του καλώς εξοπλισμένου αντιπάλου με τις χιλιάδες αεροπλάνα, τα τέλεια πυροβόλα και τα θαυμάσια σε ακρίβεια πολυβόλα, καθώς και τα χιλιάδες άρματα μάχης.
Είχε όμως ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Την ελληνική καρδιά. Την καρδιά που δεν χρειάστηκε να κατασκευάσει,γιατί την κουβαλούσε πάντα μαζί του. Και ο θρίαμβος της ψυχής απέναντι στο άψυχο ατσάλι, δεν άργησε να φανεί. Έτσι σε λίγο χρονικό διάστημα οι ορδές του Μουσολίνι υποχωρούσαν σε όλα τα πολεμικά μέτωπα.
Η ενότητα και η ομοψυχία του λαού μας, ματαίωσαν τα αλαζονικά σχέδια του Ιταλού δικτάτορα για αναβίωση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πλήρωσε ακριβά το μεγάλο εθνικό έγκλημα του τορπιλισμού της «ΕΛΛΗΣ», του αντιτορπιλικού που απέδιδε τιμές στη Μεγαλόχαρη τον Δεκαπενταύγουστο του 1940.
Η γενική αγανάκτηση από την άνανδρη αυτή επίθεση στα ήσυχα νερά του λιμανιού της Τήνου μεταβλήθηκε σε «δαμόκλειο σπάθη» και ψηλά στα χιονισμένα βουνά της Βορείου Ηπείρου η Ελλάδα τιμωρούσε την ανίερη αυτή πράξη.
Την ήττα της φασιστικής Ιταλίας την προαισθάνονταν και ο πρεσβευτής Γκράτσι, γιατί έζησε από κοντά τους Έλληνες. Γι’ αυτό και στο βιβλίο που συνέγραψε αργότερα με τίτλο «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ», συναισθάνθηκε ότι το ΟΧΙ του Ι. Μεταξά, ήταν το όχι όλων των Ελλήνων, ολόκληρου του Έθνους, όλων των ανθρώπων της γης αυτής που ανεξάρτητα από ιδεολογικές τοποθετήσεις, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, το απηύθυναν μέσω αυτού, στην Ιταλία.
Το ΟΧΙ αυτό αντιλάλησε σε θάλασσες και σε στεριές και ενώ τα ιταλικά στρατεύματα άνοιξαν πυρ πριν εκπνεύσει ακόμη το ιταμό τελεσίγραφο, από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό των Αθηνών, εκδόθηκε το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν του Γενικού Επιτελείου Στρατού: «Αι Ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσέβαλον από της 5.30 πρωινής της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής Μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».
Και το ανακοινωθέν αυτό μαζί με τα μετέπειτα διαγγέλματα του Βασιλέως και του Πρωθυπουργού συνήγειραν τα πλήθη. Ήταν το σύνθημα του συναγερμού ολόκληρου του Ελληνισμού απανταχού της γης. Και έδειξαν σε όλο τον κόσμο, οι μαχητές μας, πώς πολεμούν οι Έλληνες. Αργότερα ο Άγγλος Πρωθυπουργός Τσώρτσιλ θα δηλώσει το περίφημο: «Του λοιπού θα λέμε ότι οι Ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».
Το ηρωικό έπος του ’40 αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια ιστορία. Ο ελληνικός στρατός στον άνισο αγώνα του είχε να αντιπαλέσει όχι μόνο με τον σιδερόφρακτο ιταλικό στρατό, αλλά και τις αφάνταστες κακουχίες, την έλλειψη πυρομαχικών, τροφής και ενδύσεως. Είχε να αντιπαλέσει και με τον φοβερό για τα χρονικά, χειμώνα του ‘40-41 με τα χιόνια και τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, που οδήγησε πολλούς μαχητές με κρυοπαγήματα στην απώλεια των άκρων τους διά του ακρωτηριασμού. Σε όλες αυτές τις κακουχίες και αντιξοότητες ο Έλληνας στρατιώτης γνώρισε μόνο νίκες και καμιά ήττα. Οι ήρωες αυτοί έδωσαν το σύνθημα ότι ο άξονας δεν είναι αήττητος και οι επιτυχίες τους αναθέρμαναν τις παγωμένες καρδιές των Ευρωπαίων.
Η εποποιΐα του ’40 ξεπέρασε τα συνηθισμένα ανθρώπινα μέτρα και ανέτρεψε αριθμητικές αναλογίες και συσχετισμούς δυνάμεων. Ο Έλληνας στρατιώτης που πολέμησε στα βουνά της Πίνδου, αργότερα στα οχυρά της Μακεδονίας και μετά στην Κρήτη ήταν ο μικρόσωμος φιλήσυχος οικογενειάρχης της καθημερινής ζωής. Δεν ήταν υπεράνθρωπος. Είχε όμως το μεγάλο προνόμιο να είναι κληρονόμος μιας ένδοξης ιστορικής κληρονομιάς. Η κληρονομιά αυτή τον έκανε γίγαντα θερμαίνοντας την ψυχή του. Αυτή τον όπλισε με δύναμη, θάρρος και αυτοθυσία. Πίστευε απλά ότι αυτό που έκανε ήταν το χρέος του προς την Πατρίδα, προς την Θρησκεία και την οικογένεια. Αυτή την πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού και να μεταλαμπαδεύσουμε στους νέους, για να προχωρήσουμε μπροστά σε ένα ακόμη πιο λαμπρό και ένδοξο μέλλον.

Οι Ηπειρώτισσες, παραδείγματα αλύγιστου αγώνα στον πόλεμο του ‘40
Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Οι Ηπειρώτισσες!
Αυτές οι μαυροφορεμένες, μαντηλομπουμπουλωμένες, ισχνές, σκυφτές, χωρίς γραμμές, με ροζιασμένα χέρια γυναικείες μορφές που ζούσανε στα χωριά μας ως το τέλος του εικοστού σχεδόν αιώνα, αναλώνονταν στην προσφορά και στην ουσία, χωρίς προσδοκία αμοιβής, απλώς εκτελούσαν ευσυνείδητα τον προορισμό τους, που ήταν πολύ βαρύς!
Βέβαια δεν γνωρίζω τι γίνονταν σε χωριά άλλων διαμερισμάτων της Ελλάδος, εγώ γράφω ότι έζησα στο χωριό μου το Πάπιγκο, από την ώρα που γεννήθηκα μέχρι σήμερα που πέρασαν κάποιες 10ετίες.
Εκτός από όλα τα κύρια βάρη που είχανε στο σπίτι τους, να γεννούν και να μεγαλώνουν τα παιδιά τους μόνες τους, φρόντιζαν το σπίτι, ήταν πρώτες στο νοικοκυριό.
Πρόσεχαν και γηροκομούσαν κατά κανόνα όχι τους γονείς τους, αλλά τον πεθερό, την πεθερά, που τιμούσαν. Εξ ίσου μ’ εκείνους, καθώς και άλλα ηλικιωμένα πρόσωπα και όχι μόνον, που είχανε ανάγκη βοηθείας.
Περιποιούνταν τα ζώα και δεν είχανε λίγα, γιατί απ’ αυτά ζούσαν. Μόνον όποιος έζησε σε χωριό γνωρίζει πόση φροντίδα θέλουν όλο το χρόνο αυτά και τα προϊόντα τους.
Καλλιεργούσαν τους κήπους και τα χωράφια μόνες τους. Και δεν τους έφθαναν όλες αυτές οι φροντίδες, ήρθε κι αυτός ο άτιμος πόλεμος του 1940. Πονούσε η καρδιά τους σαν έβλεπαν τους στρατιώτες σκληρά να πολεμάνε στα άγρια, κακοτράχαλα και χιονισμένα βουνά της Ηπείρου. Πολλά από τα στρατευμένα παιδιά ήταν εντελώς άπειρα της ζωής της υπαίθρου και προσπαθώντας ν’ ανταποκριθούν στη βαρειά αποστολή τους, υπέφεραν πάρα πολύ. Τότε βλέπετε δεν υπήρχαν αυτοκινητόδρομοι στα χωριά για να μεταφέρονται εύκολα, όπως σήμερα, στρατιώτες και πολεμοφόδια.
Η μετακίνηση των στρατιωτών γινόταν πεζή (με τα πόδια) και η μεταφορά των εφοδίων, τροφής και εφοδίων, με φορτηγά ζώα. Μα έλα που σε κάποια δύσβατα και απόκρημνα μέρη ―και δεν είναι λίγα τέτοια μέρη στα ορεινά χωριά μας― τα ζώα δεν μπορούσαν να προχωρήσουν. Τότε στη δυσκολότερη αυτή στιγμή, έπρεπε οπωσδήποτε να μεταφερθούν στους ώμους πυρομαχικά και τροφές για να φθάσουν στον προορισμό τους.
Βλέποντας αυτές οι ισχνές γυναικείες μορφές των χωριών μας τους στρατιώτες, τα παιδιά που μπορεί να ήταν και τα δικά τους ακόμη παιδιά να υποφέρουν τόσο πολύ, αμέσως έτρεξαν αγόγγυστα να βοηθήσουν. Μαθημένες καθώς ήταν στο ζαλίκι από τα μικρά τους χρόνια, οι ώμοι τους και οι πλάτες τους είχαν σκληρύνει τόσο πολύ, που η τριχιά πλέον καθόλου δεν τις ενοχλούσε, ζαλκώνονταν τα κιβώτια με τα πυρομαχικά και τα τρόφιμα και με μεγάλη άνεση ανέβαιναν τα λασπωμένα κάποτε και χιονισμένα δύσβατα μονοπάτια, αδιαφορώντας αν τα, ίσως και μπαλωμένα, παπούτσια τους γέμιζαν νερά, λάσπες και χιόνια και τα ρούχα τους μούσκευαν μέχρι το κόκκαλο από τον ιδρώτα, το νερό της βροχής, τα χιόνια!
Να, πως ο Άγγελος Τερζάκης, εξαίρετος λογοτέχνης και Ακαδημαικός*, περιγράφει τις Ηπειρώτισσες στο βιβλίο του «Ελληνική Εποποιΐα» σελ. 59:
«Εδώ οι Ιταλοί είχανε κάνει λάθος. Η Ηπειρώτισσα φοράει μαύρο μαντήλι επί ζωής χωρίς να κλαίει κάποιον. Φοράει και μαύρο ρούχο, μαύρο τσαρούχι. Στα βραχοβούνια που τ’ ανηφορίζει χωρίς προσπάθεια μαζί με το κοπάδι της τα γίδια, η θωριά της ξεκόβεται στεγνή, μοναστική, αργασμένη από το χαλάζι και το λιοπύρι. Το ανθρώπινο αυτό πλάσμα έχει πάρει απάνω του κάτι από τη στέγνα του τόπου, του κατάγυμνου βράχου, που τον σκουντάς με το πόδι σου και τσακμακίζει. Σου λέει καλημέρα η Ηπειρώτισσα και η κουβέντα της είναι κοφτή σαν πρόσταγμα. Έχει μια παρθενιά απροσπέλαστη, όπως η ζωή της είναι σκληρή κι αμίλητη. Ξυπνημένη από τις τρεις πριν φέξει, κάθε μέρα, χειμώνα-καλοκαίρι, δουλειές στο σπίτι, ζυμώνει, φουρνίζει, μαγειρεύει, ύστερα βγαίνει στο χωράφι, δυο χούφτες χώμα μέσα σε μια κουφάλα βράχο, μάχεται εκεί ως το βράδυ. Λίγος ύπνος και πάλι εξαρχής. Κοιτάς το τοπίο γύρω, τα θεομύρωτα βουνά της Παραμυθιάς, τη φοβερή Γκαμήλα, την Πίνδο και καταλαβαίνεις πως η ψυχή του τόπου έχει δέσει στο μαυροντυμένο τούτο πλάσμα με το σκοτεινό κόρφο. Μάνα, γυναίκα, αδελφή, θυγατέρα, παραστάθηκε σ’ όλο το μάκρος του αγώνα τον άντρα, τον πολεμιστή, αφοσιωμένη, αλύγιστη, αποφασισμένη, ολόρθη εικόνα του χρέους και της τιμής.
Τί έρχονταν να κάνουν οι στρατιώτες του Μουσολίνι σε μια χώρα έτσι αμάλαγη και πικρή;».
Και κλείνω με τους στίχους του αθάνατου ποιητή Κ. Παλαμά:
«Ηπειρώτισσες, ξαφνιάσματα της φύσης,
εχθρέ, γιατί δεν ρώτησες, ποιόν πας να πολεμήσεις;».
T T T

«Η Ιταλική αεροπορία κατά το διάστημα από 2 μέχρι 7 Νοεμβρίου εβομβάρδιζε τις ελληνικές θέσεις από τη Γκραμπάλα μέχρι τη Ζίτσα, αλλά και τα Γιάννινα και η αντιαεροπορική Πυροβολαρχία του Ζαρονίκου είχε επιτυχημένες βολές εναντίον των αεροπορικών σχηματισμών. Σε μία επιδρομή ιταλικών σχηματισμών, έριξε δύο μεγάλα βομβαρδιστικά τα οποία έπεσαν στις ελληνικές γραμμές. Το ένα έπεσε στην κορυφή του βουνού και τα κομμάτια πέσανε τελείως διαλυμένα μέσα στις ρεματιές. Το άλλο έπεσε σε ομαλό έδαφος και οι αεροπόροι δεν διεσώθησαν. Στα συντρίματα βρέθηκαν δύο μεγάλα δέματα με καμιά εξηνταριά μαύρα μαντήλια που βάζουν οι γυναίκες στο κεφάλι. Μερικοί αιχμάλωτοι είπαν πως τα προόριζαν για τις Ηπειρώτισσες να τις τρομοκρατήσουν».

*Ο Άγγελος Τερζάκης στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο του 1940, υπηρετούσε ως δεκανέας στο Στρατηγείο της ΙΙ Μεραρχίας, εκεί τον γνώρισε ο συγχωριανός μου Γιάννης Μητσιάδης, ταξ/ρχος ε.α. σήμερα, αφανής ήρωας του πολέμου αυτού, ο οποίος τότε υπηρετούσε ως Μον. Ανθ/γός του Τεχνικού Σώματος, στην Δ/νση Πυρ/κού της VIII Μεραρχίας και στο Α΄ Σ.Σ. και μου έδωσε την πληροφορία ότι από το παραπάνω γεγονός ο Α.Τ. πήρε την αφορμή και έγραψε αυτά τα υπέροχα λόγια για τις Ηπειρώτισσες.
Το πώς γνώρισε τον Α.Τ. θα μας δοθεί η ευκαιρία μια άλλη φορά να πούμε.

Σε μια εποχή που η Ευρώπη βρισκόταν υποδουλωμένη πνευματικά και ηθικά στις στρατιές του φαινομενικά ακατανίκητου άξονα η Ελλάδα κλήθηκε να ανοίξει τον δρόμο για την ελευθερία δίνοντας την απάντηση δια στόματος του πρωθυπουργού της στο Ιταλικό τελεσίγραφο σε μια μόνο λέξη: ΟΧΙ
Το μήνυμα έγινε βόμβα πού εξερράγη, δυναμίτης που συγκλόνισε, άρνηση ιστορική που εξυψώνει την μεγαλύτερη κατάφαση των αιώνων. Έγινε ΝΑΙ στην τιμή, ΝΑΙ στην ελευθερία ΝΑΙ στα ιερά και όσια του ΄Έθνους . Μόνο αυτοί που γνωρίζουν την τεράστια εθνική συνείδηση του ελληνικού λαού μπορούν να ερμηνεύσουν την απάντηση του στην πρόκληση των Ιταλών. Το πολεμικό προσκλητήριο αντί να προκαλέσει πανικό, σήμανε πανεθνικό συναγερμό και ο καθένας ένιωθε πως τον καλούσε το χρέος. Η ιστορία έπαυε να είναι λόγια των σχολικών βιβλίων και των πανηγυρικών λόγων. Γινόταν πράξη ζωής.
Πολέμησε και άλλοτε η Ελλάδα με ενθουσιασμό με τόλμη με αποφασιστικότητα αλλά ποτέ δεν στρατεύθηκε με τόση ομοψυχία. Σε μια στιγμή μόλις ήχησαν οι πρώτες σειρήνες, όταν μετεδόθη το διάγγελμα του πρωθυπουργού όλη η Ελλάδα άλλαξε όψη. Και τούτο γιατί για μας τους Έλληνες το ΟΧΙ είναι πανάρχαιοι κληρονομιά παλικαριάς, τιμής, αξιοπρέπειας ελευθερίας: Η αιωνόβια κληρονομιά έφθασε από γενιά σε γενιά στους νεοέλληνες, που έκαναν το ΟΧΙ σύνθημα, έναυσμα, ιαχή και θούριο.

Οι προκλήσεις των Ιταλών κορυφώθηκαν με τον τορπιλισμό της Έλλης στις 15 Αυγούστου 1940 και άρχισαν οι πολεμικές επιχειρήσεις στο μέτωπο της Ηπείρου. Σύμφωνα με το σχέδιο του Γενικού Επιτελείου ο ελληνικός στρατός συμπτύχθηκε στις καταλληλότερες θέσεις άμυνας στη γραμμή Καλαμά –Καλπακίου Πίνδου και καθήλωσε τους Ιταλούς αναχαιτίζοντας την ιταλική προέλαση προς τα Ιωάννινα –Μέτσοβο. Στις 14 Νοεμβρίου ο ελληνικός στρατός άρχισε την αντεπίθεση σε όλο το μήκος του μετώπου



Στις 21 Νοεμβρίου απελευθερώθηκε η Κορυτσά, στις 29 η Μοσχόπολη και το πρώτο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου οι Άγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο. Όλη η Βόρειος Ήπειρος είχε απελευθερωθεί για τρίτη φορά στη νεότερη ιστορία μας από τον ελληνικό στρατό και στις 10 Ιανουαρίου είχε περιέλθει στον στρατό μας η ορεινή περιοχή της Κλεισούρας. Οι Ιταλοί είχαν απωθηθεί σε βάθος 60 χιλιομέτρων από τη μεθόριο μας. Οι Έλληνες φαντάροι κλήθηκαν να υπερασπίσουν τα πάτρια εδάφη και την ανεξαρτησία της χώρας τους, την τιμή της οικογένειας και την ιστορία της πατρίδας τους και ρίχτηκαν σε έναν αγώνα που έμελλε να είναι σκληρός πάνω στα κακοτράχαλα και δύσβατα βουνά της Αλβανίας, υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει την βροχή το αφόρητο κρύο και το πυκνό χιόνι. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα κρυοπαγήματα έγιναν αιτία να χάσουν τη ζωή τους περίπου 22000 στρατιώτες περίπου το 1/3 των συνολικών απωλειών υγείας.
Αλλά και ο υπόλοιπος λαός στα μετόπισθεν δίνει τη δική του μάχη. Οι Ηπειρώτισσες στέκονται δίπλα στο πλευρό των μαχόμενων παιδιών της Ελλάδος προσφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες. Έξι ολόκληρους μήνες η ελληνική λεβεντιά κρατά πέρα από την πατρίδα μας τον κατακτητή, ώσπου την άνοιξη του 1941 δέχεται την επίθεση της χιτλερικής Γερμανίας και αναγκάζεται να υποκύψει, αλλά αναμφισβήτητα η ελληνική αντίσταση ανέτρεψε τα Ιταλικά σχέδια στη Β. Αφρική, έδωσε στην Αγγλία τον χρόνο να σταθεροποιήσει τη θέση της στη Μέση Ανατολή και συνέβαλε στην αναβολή της Γερμανικής επίθεσης κατά της Σοβιετικής Ένωσης. «Τιμή σ’ εκείνους όπου όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. Και περισσότερη τιμή τους πρέπει όταν προβλέπουν. Και πολλοί προβλέπουν πως οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε».



Στα οχυρά του Ρούπελ γράφτηκαν καινούριες σελίδες άφταστου ηρωισμού από τους γενναίους υπερασπιστές τους. Τελικά υπέκυψαν μπροστά στην ανωτερότητα των Γερμανικών μηχανοκίνητων μεραρχιών. Στις 27 Απριλίου έπεφτε και η Αθήνα. H Ελλάδα βέβαια, έπεσε μπροστά στην ανωτερότητα της γερμανικής στρατιωτικής μηχανής, εντούτοις είχε κάνει το χρέος της απέναντι στον κόσμο. Το πρωί της ίδιας μέρας ταυτόχρονα με την είσοδο των Γερμανών στην πρωτεύουσα ο ραδιοφωνικός σταθμός μεταδίδει το τελευταίο του μήνυμα . «Έλληνες θάρρος ! Δεν ενικηθήκαμεν . Η ελευθερία γρήγορα και πάλι θα έλθει. Ψηλά τα κεφάλια ! Έλληνες περιφρονήστε τους κατακτητάς. Σταθείτε υπερήφανα σφίξτε τις καρδιές σας. Η Ελλάς δεν πεθαίνει…»
Την κατάκτηση της Ελλάδος διαδέχθηκε η πικρή περίοδος της κατοχής. Ο χειμώνας του 1941-42 υπήρξε εφιαλτικός. Το έθνος μας υπέφερε από την πείνα και τη δυστυχία ενώ οι θάνατοι από ασιτία μόνο στην Αθήνα ξεπερνούσαν τους 300 την ημέρα Παράλληλα οι Έλληνες της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας αντιμετωπίζουν τον φόβο της γενοκτονίας καθώς οι Βούλγαροι εφαρμόζουν την τακτική του εκβουλγαρισμού.
Μέσα σ’ αυτές τις ώρες γεννήθηκε η εθνική αντίσταση που θεωρείται μια από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου ,στις 25 Νοεμβρίου 1942 αποτελεί κορυφαία στιγμή του αντιστασιακού αγώνα και η δράση άλλων αντιστασιακών οργανώσεων επιφέρει γενική αναστάτωση στα γερμανικά πολεμικά σχέδια. Η σημερινή επέτειος μας δίνει την ευκαιρία να συγκεντρωθούμε γύρω από τις συμβολικές μορφές των μεγάλων στιγμών της ιστορίας μας και να ακούσουμε την προσταγή των ελληνικών αιώνων «Μη λησμονείς πως Έλληνα σε έχει γεννήσει η μοίρα κι εντός σου λάμπει αδάμαστη, του γένους η ψυχή».
Η παράδοση του έθνους μας η ευψυχία και η φιλοπατρία η φλόγα για λευτεριά και δικαιοσύνη η ομόνοια και η ομοψυχία που επιδείχτηκαν κάτω από συνθήκες δικτατορικού καθεστώτος, η υπομονή και η εγκαρτέρηση κάτω από τη Γερμανική κατοχή είναι καθοδηγητικοί φάροι στους αγώνες μας για δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία
Εκείνο το Όχι που είπε η ηγεσία του έθνους και το υλοποίησε ο στρατιώτης στο μέτωπο και ο λαός στα μετόπισθεν ήταν η πρώτη έκρηξη της πίστεως στο Θεό και στην Υπέρμαχω Στρατηγό και κατόπιν της θυσίας και της αυταπάρνησης.
Καλούμαστε ως Έλληνες του σήμερα να πούμε ΟΧΙ στις προκλήσεις της δικής μας εποχής. ΟΧΙ στην απάνθρωπη βία και τυραννία, ΌΧΙ στη θεοποίηση κούφιων συνθημάτων, ΟΧΙ στην άρνηση του Θεού και τον χλευασμό των παραδόσεων.

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ
Η Ηπειρώτισσα γυναίκα στον πόλεμο του 1940


H 28η Οκτωβρίου αποτελεί, όντως, την κορυφαία Εποποιΐα μας των νεωτέρων χρόνων, ισάξια των λοιπών, όπως του ‘21 κ.ά., με διεθνή, μάλιστα, εμβέλεια, σχετικά με τα αποτελέσματα και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Για τη μεγάλη αυτή σημασία, τους επωνύμους συντελεστές της, καθώς και για τα συντριπτικά επιτεύγματα, έχουν λεχθεί ήδη και θ’ ακουσθούν πολλά. Μη λησμονούμε, άλλωστε, ότι: «Τα γαρ το πάλαι μεγάλα ην, τα πολλά αυτών σμικρά γέγονε, τα δε επ’ εμεύ ην μεγάλα, πρότερον ην σμικρά». (Ηρόδ. Α, 5). Σε τέτοια, λοιπόν, επιτεύγματα συντελούν και οι πλείστοι και «Άγνωστοι Στρατιώτες» στην πρώτη γραμμή ή και στα μετόπισθεν, ολόκληρος ο λαός, με τον τρόπο τους, όπως, εν προκειμένω, οι Ηπειρώτισσες με κορυφαίες τις γνωστές ως Γυναίκες της Πίνδου, στις οποίες, λόγω της επετείου, θα περιορισθώ.
Η Ηπειρώτισσα γυναίκα έχει διακριθεί ήδη. Γι’ αυτό έχουμε και σχετικό Ψήφισμα στη Δωδώνη, που χορηγούνται σ’ αυτήν και αρκετά δικαιώματα, εν είδει πρώιμου φεμινισμού. Η δε Ολυμπιάδα, ως μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποκαλύπτει πολλές ανάλογες αρετές, καθώς και ως Ηπειρώτισσα, από τη θέση εκείνη ως σύζυγος του Φιλίππου Β΄, ενδιαφέρετο και για το Μαντείο και το Θέατρο της Δωδώνης. Κατά τους νεωτέρους δε χρόνους ανεδείχθη, εν πρώτοις ως μάνα, που ανέθρεψε με τον τρόπο της τέτοιους Ηπειρώτες, Ευεργέτες εν γένει, εργάτες ακαταπόνητους, οικονόμους. Λογίους, φιλοπάτριδες Αγωνιστές, ακόμη και Αγίους, παλαιούς και Νεομάρτυρες. Σε πατριωτικούς δε αγώνες, ως άξια σύζυγος, συμπαρίστατο, στον άνδρα, τον ενεθάρρυνε, ακόμη και επιπλήττοντας, μέχρι και να τον αντικαθιστά και σ’ αυτά τα καραούλια.
Το αποκορύφωμα όμως του πατριωτισμού, μέχρι και αυτοθυσίας, αποτελεί ο πασίγνωστος «Χορός του Ζαλόγγου» των 60 περίπου ανωνύμων μανάδων Σουλιωτισσών, «Έχε γεια, καημένε κόσμε, έχε γεια γλυκιά ζωή...», τις οποίες, εν τούτοις, κάποια δημοσιογράφος των καιρών μας χαρακτήρισε, περίπου «ανόητες»!
― Ηχηρό παρόν έδωσαν οι Ηπειρώτισσες και κατά τον Απελευθερωτικό Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1912-13), όπου και Καπετάνισσες διακρίθηκαν, όπως η Λάμπρω η Κοσμηριώτισσα και η Μαρία Ναστούλη, γνωστή ως Κώστα Κίτσαινα.
Επίσης γυναίκες από τα Τερίτσανα, ως πρόδρομοι των Γυναικών της Πίνδου, ανέβασαν πυροβόλα-ορειβατικά και βλήματα στα «Δυο βουνά της Ολύτσικας», απ’ όπου οι στρατιώτες μας εξουδετέρωσαν ιδίως το οχυρό της Μανωλιάσσας και υποβάθμισαν την απόρθητη γραμμή Μπιζανίου. Ακόμη και στις Μυστικές Υπηρεσίες των Ιωαννίνων Γιαννιώτισσες και άλλες, προσέφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες, με άντληση και μεταφορά πληροφοριών από τον εχθρό στον Ελληνικό Στρατό κλπ. Συνέβαλαν έτσι στη συντόμευση απελευθερώσεως των Ιωαννίνων και του μεγίστου μέρους της ενιαίας Ηπείρου, μέχρι και τη Χιμάρα - Τεπελένι - Κλεισούρα κλπ.
Στις 6.5.1913, με το πρώτο άκουσμα για τα καταχθόνια σχέδια για βιαία και πέραν κάθε δικαίου, πρωτοφανή αυθαίρετη απόσπαση του Β. τμήματος της διπλωματικά κληθείσης έπειτα «Β. Ηπείρου (6.5.1913), νεαρή διδασκάλισσα, με τις μαθήτριές της στην ελεύθερη τότε Πρεμετή, υποδεχομένη τον Διάδοχο Γεώργιο, επεσήμανε μεταξύ άλλων, στην προσφώνησή της: «Μας φοβίζει η διάδοσις ότι ασπλάχνως και απανθρώπως πρόκειται ν’ αποσπάσουν την Πρεμετήν από τους κόλπους της Μητρός Ελλάδος και αποδώσουν εις άλλους, οίτινες επί 5 αιώνας ειργάσαντο κατά παντός Χριστιανού. Δεν αρκούν όσα υπέστημεν επί τόσους αιώνας;... Θα προτιμήσωμεν να ταφώμεν, παρά να υποκύψωμεν.
Οι άνδρες μας θα κάμουν το καθήκον των. Δεν θα είναι άνδρες μας, εάν δεν λάβουν το όπλον και τρέξουν προς απελευθέρωσιν χιλιάδων αδελφών μας εις Βεράτιον και Αυλώνα. Και ημείς αι γυναίκες, χωρίς ν’ ακούσωμεν ουδεμίαν απαγορευτικήν διαταγήν, θα πράξωμεν το καθήκον μας. Θα γεννήσωμεν και άλλο Ζάλογγον...».
Και κατά τον 8άμηνον επικόν Αυτονομιακόν Αγώνα της Β. Ηπείρου (1914), οι αγωνίστριες ΒΗπειρώτισσες, έδειξαν την παρουσία τους με πολυπληθέστερες και πιο οργανωμένες δραστηριότητες, ακόμη και με αρκετά θύματα.
Ήδη στην Κορυτσά ο Ιερός Λόχος των γυναικών αριθμούσαν περί τις 1200. Στην πρώτη εξέγερση των Κορυτσαίων (1933.14), μεταξύ των 114 θυμάτων, οι 27 ήσαν γυναίκες. Στην αιματηρή μάχη Πήλιουρη Χιμάρας (9.4.1914) «συνεπολεμησαν μαζί με τους άνδρες, ακόμη και γυναίκες και οι γέροντες, από τα περίχωρα και έτσι απώθησαν τους Αλβανούς...».
Στην Αθήνα οργανώθηκε η «Ηπειρωτική Επιτροπή (Εθελοντριών) Δεσποινίδων». Ψυχή της ήτο η Λίνα Σπ. Λάμπρου (έπειτα σύζ. Π. Τσαλδάρη) και λοιπά μέλη του Δ.Σ., που ανήκαν σε ιστορικές Ηπειρωτικές Οικογένειες, όπως οι: Ελένη Π. Δαγκλή (Πρόεδρος), Σοφία Φ. Πάλλη, Νινή Α. Αραβαντινού, Χριστίνα Π. Δαγκλή, Ασπασία Β(Μπ)ότσαρη, Αικατερ. Π. Κουτσαλέξη, Νέλλη Β. Μελά.
Μεταξύ των σκοπών της Επιτροπής ήτο «Η συλλογή εράνων προς ανακούφισιν των Ηπειρωτικών πληθυσμών, (λόγω της ιδιόρρυθμης εμπολέμου καταστάσεως), εν συνεννοήσει μετά της εν Ιωαννίνοις Επιτροπής...».
Αξιοσημείωτη, τέλος για την περίοδο αυτή είναι και η γόνος μιας άλλης ιστορικής οικογένειας, των Μπαλάνων, η Λουκία συζ. του Αντ. Ζυγομαλά, γόνος βυζαντινής οικογενείας Αττικής. Αυτοί, αφού απώλεσαν τον μοναχογιό τους, Ανδρέα, λοχαγό και εθελοντή στη μάχη Νιβίτσης, παρά τη Χιμάρα (31.7.14), του απένειμαν τις δέουσες τιμές στα Ιωάννινα και στην νυν Αυλώνα Αττικής. Εκεί ετάφη σε οικογενειακό τάφο. Έκτισαν και Ναό, αφιερωμένο για ευνοήτους λόγους στους Αγίους Αντώνιο και Ανδρέα. Κατόπιν η Λουκία ηνάλωσε την υπόλοιπη ζωή της σε ίδρυση και λειτουργία ευαγών ιδρυμάτων (Λαϊκής Τέχνης κλπ.), κυρίως στα Μεσόγαια Αττικής, όπως μαρτυρεί και το σχετικό Μουσείο στην Αυλώνα.
Οι Γυναίκες της Πίνδου. Το τιμητικό αυτό όνομα ανήκει σ’ όλες τις γυναίκες εκατέρωθεν της Πίνδου. Επεκράτησε όμως πιο πολύ στις Ζαγορίσιες γυναίκες, ως πληθέστερες, αλλά και από τις πρώτες ώρες της (Βορειο)Ηπειρωτικής Εποποιΐας του 1940-41 ευρέθησαν αντιμέτωπες και ετάχθησαν στο πλευρό των αγωνιζομένων στρατιωτών μας Ανατολικά της Πίνδου, μεταξύ Κονίτσης και Μετσόβου.
Το Μέτωπο αυτό, ήτο δυσπρόσιτο γεωγραφικά, αλλά και αιφνιδιαστικά. Διότι η κυρία προβλεφθείσα και προετοιμασθείσα άμυνα του Χαραλ. Κατσιμήτρου, Δ/τού της Ηπειρωτικής VIII Μεραρχίας και του Επιτελείου του ήτο η γνωστή ως Γραμμή Καλπακίου, ως άμεσος στόχος του εχθρού, του οποίου άμεσος στόχος ήτο τα Ιωάννινα «για καφέ»! Το δυτικό Μέτωπο, της Θεσπρωτίας εκάμφθη προσωρινά, με τη βοήθεια των Μουσουλμάνων Τσάμηδων.
Ενδεικτικά ονόματα. Εις Μνημόσυνο λοιπόν αιώνιο για τις αθάνατες αυτές Γυναίκες της Πίνδου, ισχυρό δείγμα συμβολής της Ελληνίδας, εν γένει, στους υπέρ της Ελευθερίας Αγώνες, σημειώνομε στη συνέχεια, ενδεικτικά, τα πιο γνωστά ονόματά τους, την καταγωγή και μαρτυρίες του, πολλά ειλημένα και από το ομώνυμο βιβλίο της Ελευθερίας Τζιάλλα-Μάντζιου:
Απέργη Χρυσάνθη, δασκάλα, Βουτζάτη Ανθούλα, Γιώτα Ευαγγελή, Γκριμότση - Κίση Ευδοξία, Μουτζούλη Αθηνά (Φούρκα), Γκουβέλη Ασπασία (Φούρκα), Ζιώγα Ασπασία (Φούρκα), Ιωαννίδη Φρόσω (Τσεπέλοβο), Καραγιάννη Ανδρομάχη (Ασπράγγελοι), Καψάλη Αρτεμισία, Τζιμοράγκα Ευαγγελή, Φασούλη Αγόρω (Λυκόρραχη), Φράγκου Ζωίτσα (Φούρκα Κονίτσης).
Από τις αναμνήσεις του ο Συντ/ρχης Δ/τής του Πυρ/κού υποτομέως (Κάτω Σουδενών-Πεδινών) Ασημακόπουλος σώζει και τα παρακάτω ονόματα Γυναικών, που βοήθησαν στην ανάβαση μιας Πυροβολαρχίας στο ύψωμα κοντά στον Άγιο Βλάση:
«Κοπέλλες του χωριού (σσ.: προφανώς Κ. Πεδινών): Λευτερία Γ. Θεοδωρίου, Γαλάτεια Ναπ. Τρίψα, Θάλεια Κ. Οικονομίδου, Πανωραία Κ. Τσαντή, Άννα Γ. Κάσκα, κ.ά.
Γυναίκες: Μερόπη Χρ. Τουλούπη, Ισμήνη Θ. Καλαντζή, Αθηνά Κυρ. Λευκαδίτη, Αριάδνη Δ. Γόγολου, Θούσια Ανδρέα Βόγλη, Λάκενα Απ. Αρανίτη, Ευρυδίκη Χρ. Γκράζιου, Λουκρητία Παν. Χαχάρη, Ρίνα Κ. Γεωργίου, Θεοδούλα Δ. Νταχρή, Νίκη Θ. Κούλη, Μάνη Γκραμπαλή, Ιππολύτη Σιούσιου, Κλειώ Σκεπαριώτη, Σούλα Χουλιαρά, Πολύμνια Γκαμπαλή, Κυριάκω Γκαμπαλή, Βγένω Σκεπαριώτη και άλλες».
Πολλές, όμως, απ’ αυτές έμειναν ανώνυμες, ή το πολύ με το μικρό τους όνομα, στην ιστορία, όπως τις διασώζει η Άρτεμη Μάτσα σε σχετικό άρθρο:
«Η κυρά Ρήνη, από τη Βίτσα, η κυρά Μαρία από το Μονοδέντρι, η κυρά Χρυσάνθη από το Τσεπέλοβο, η κυρά Αγγέλα από το Καπέσοβο, η Λενιώ και η Άρτεμη από τα Ιωάννινα. Όταν απόκαμαν από την κούραση και τον ανήφορο, κοντοστέκονταν λίγο, κοίταζαν προς τις κορυφές και αντλώντας δύναμη από την ιδέα του Χρέους, ξανάρχιζαν το ανέβασμα...».
ΙΙ. Ανατολικά της Πίνδου (Δυτική Μακεδονία. α) Στο χωριό Ζουζουλή:
Αδάμου Τριανταφυλλιά, Γεωργίου Χάιδω, Δημητρίου Ρούσα, Ευαγγέλου Βαγγελή, Ευαγγέλου Γλυκερία, Κωσταρά Αικατερίνη, Λαζοπούλου Ευτυχία, Ντινολάζου Βαγγελή, Παπαβασιλείου Ασημίνα, Παπαθωμά Ευγενία.
Στη μεταφορά υπήρχαν και άλλες γυναίκες όπως: Κωστάρα Γ. Ξανθή, Κωστοπούλου Μαρίγκω, Ζήσου Ρισάνω, Παπαδάμου Σουλτάνα και Βασιλική κ.ά.
β) Στο χωριό Εφταχώρι:
Βλάχου Τριανταφυλλιά, Ζούτσου Αλεξάνδρα, Τζιάβα Σουλτάνα, Τσαπράζη Κυράτσω.
Αυτές, λοιπόν, εν ολίγοις, συγκεντρωτικά και ονομαστικά «Οι Ελληνίδες του ‘40, τα ιερά σύμβολα της Φυλής μας» ένθεν κι εκείθεν» της Πίνδου. Τις ενθυμούμεθα, όμως, συνήθως, αορίστως κάθε επέτειο της 28ης Οκτωβρίου.
Υμνήθηκαν, πάντως ποικιλοτρόπως από λογοτέχνες και άλλους συγγραφείς!
Επί πλέον, στην Ήπειρο από το 1977 καθιερώθηκε και τιμάται στις 20 Ιουλίου στη Φούρκα ως Γιορτή της «Γυναίκας της Πίνδου» και εστήθησαν από δόκιμους γλύπτες και ανάλογα μνημεία, όπως το ομώνυμο στη Φούρκα και η «Ζαγορίσια Γυναίκα», παρά τους Ασπραγγέλους.
Ευχής έργο είναι να τιμώνται αυτές και ευρύτερα ανά το Πανελλήνιο, ιδιαίτερα στους σημερινούς καιρούς μας, που άλλα «Πρότυπα» γυναικών ―μάλλον αρνητικά― προβάλλονται, ενώ, παρά τα 60, σχεδόν, χρόνια, ακόμη χιλιάδες οστά ηρώων Αγωνιστών μας, είναι σκορπισμένα στα ΒΗπειρωτικά βουνά.

Του ΑΠ. Π. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ

Για άλλη μια χρονιά ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός τίμησε με ιδιαίτερη λαμπρότητα και υπερηφάνια την επέτειο του ΟΧΙ στα πατρώα του εδάφη. Στις 26 Οκτωβρίου το Αργυρόκαστρο άνοιξε την αυλαία των επετειακών εκδηλώσεων, με το πρόγραμμα που έλαβε χώρα στο Δημοτικό Κινηματοθέατρο από τους μαθητές του Ελληνικού σχολείου τις πόλης.
Την επομένη, Σάββατο 27 Οκτωβρίου, ήταν η σειρά της Δερβιτσάνης και των Αγίων Σαράντα να τιμήσουν με μαθητικές εκδηλώσεις το έπος του 1940.
Ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου στο χωριό Βουλιαράτες, πραγματοποιήθηκε στον πρόσφατα λεηλατημένο Ιερό Ναό Αγίου Αθανασίου, Θεία Λειτουργία και Δοξολογία από τον Μητροπολίτη Αργυροκάστρου Δημήτριο. Ακουλούθησε πορεία στο Κοιμητήριο των Ελλήνων Πεσόντων Στρατιωτών, επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στο κοινό Μνημείο τους από τους επισήμους. Στον πανηγυρικό της ημέρας ο Πρέσβης της Ελλάδας στα Τίρανα Κωνσταντίνος Κοκόσης, αναφέρθηκε σε αυτούς που θυσιαστηκαν για να παραμείνει η πετρίδα μας ελεύθερη, σε έναν τόπο από αρχαιοτάτων χρόνων Ελληνικό. "Εσείς εδώ φυλάτε Θερμοπύλες και η Ελλάς είναι πάντα δίπλα και στηρίζει αυτούς που φυλάνε Θερμοπύλες" κατέληξε ο κύριος Κοκόσης. Οι μαθήτριες του σχολείου και του οικοτροφείου του Βουλιαρατίου έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό κατά την τέλεση του προγράμματος που πραγματοποίησαν στον ίδιο χώρο που αναπαύονται οι Έλληνες Στρατιώτες οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι σε εκείνο τον τόπο πριν από 67 χρόνια. Εφέτος ισχυρή ήταν η παρουσία Ελλαδιτών εκδρομέων. Ο Οργανισμός Διεθνοποίησης Ελληνικής Γλώσσας είχε στην αποστολή του 100 άτομα από Αθήνα, ενώ αρκετοί ήρθαν και από την Ευρυτανία, ιδιαίτερη πατρίδα του Διοικητή της θρυλικής 8ης Μεραρχίας κατά το 1940, Χαράλαμπου Κατσιμήτρου. Να σημειωθεί ότι πέραν των γνωστών επισήμων (Διπλωματικές Αρχές, ηγεσία Μειονότητας, Στρατ. Νοσοκομείο Αργυροκάστρου, σύλλογοι κλπ.) παρών ήταν και εκπρόσωπος του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας.